|
บทที่ 3
|
ภาษาวิทยาศาสตร์ |
ภาษาพุทธศาสน์ |
เพราะมี ภาวะเอกฐาน (singularity) เป็นเหตุ ... |
เพราะมี อวิชา เป็นเหตุ. |
จึงเกิด บิ๊กแบง และ แสง เวลา พลังงาน ความร้อน สสาร เป็นผล. เพราะมี บิ๊กแบง แสง เวลา พลังงาน ความร้อน สสาร เป็นเหตุ ... |
จึงมี สังขารทั้งหลาย เป็นผล |
จึงมี วิวัฒนาการ ชีวะ ข้อสันนิษฐาน และ ทฤษฎีต่างๆ ตามมา เป็นผล. เพราะมี วิวัฒนาการ ชีวะ ข้อสันนิษฐาน ทฤษฎี เป็นเหตุ ... |
จึงมี วิญญาณ เป็นผล. |
จึงมี การค้นพบ และ นิยาม สิ่งที่ค้นพบ เป็นผล. |
จึงมี นามรูป เป็นผล. (วิวัฒนาการ ชีวะ ทฤษฎี) |
ธัมมะธาตุที่มีกายภาพ ได้แก่ รูปขันธ์ เช่น วัตถุ สสารต่างๆ และ ธัมมะธาตุในกลุ่มจิตธาตุ ได้แก่ เวทนาขันธ์ ความรู้สึกสุข ทุกข์ ไม่สุขไม่ทุกข์ สัญญาขันธ์ การจำได้ การรับรู้อดีต และ สังขารขันธ์ การคิดปรุงแต่งไปในอนาคต. วิญญาณ มีช่วงอายุที่สั้นมากๆ อาจสั้นกว่าเศษเสี้ยวของนาโนวินาที หลายล้านเท่า. (วิญญาณ อาจมีในสถานะเดียวกับ ฟองควอนตัม).
การเกิดขึ้น การเสื่อมสลาย การเปลี่ยนแปลงสถานะ ของธัมมะธาตุแต่ละชนิด ในกาลอวกาศทั้ง 4 ลักษณะ มีระยะเวลาแตกต่างกันมากมาย. ตถาคต ได้อธิบาย เกี่ยวกับการอุบัติขึ้นของสิ่งเหล่านี้ ไว้ในพระสูตรหลายแห่ง. เช่น อัคคัญสูตร พระองค์ได้บรรยาย วิวัฒนาการของจักรวาล ดาราจักร สุริยะ ดาวฤกษ์ โลก วัตถุ พืช สัตว์ มนุษย์ เทวดา ไว้อย่างละเอียด.
ในเอกภพทั้งหมด มีความหลากหลาย แตกต่างกันของวัตถุธาตุ และสิ่งมีชีวิต เกิดขึ้นมากมาย ทำให้เกิดข้อจำกัดในการวัดค่า หรือการสร้างหน่วยวัด. เช่น ภูเขาไฟบนดาวอังคาร ปะทุพ่นลาวา นานต่อเนื่อง 2,000 ล้านปี. นักวิทยาศาสตร์คำนวณไว้ว่า น้ำบนโลกจะสูญหายไปในอวกาศทั้งหมด ใช้เวลา 3,000 ล้านปี. อนุภาคฮิกซ์ (Higgs boson) ค้นพบโดย เครื่องชนอนุภาคแฮดรอน เมื่อปี ค.ศ. 2011-2013 มีมวลขนาดเล็กมาก (GeV/c2(ยกกำลัง 2)) มีอายุเฉลี่ยเพียง 1.56 x 10 -22(ยกกำลัง -22) วินาที. พืชหลายชนิดมีอายุสั้น แต่บางชนิด มีช่วงอายุยืนยาวนับพันปี เช่น ต้นไม้สน spruce ในประเทศสวีเดน มีอายุประมาณ 8,000 ถึง 9,550 ปี. สัตว์บางสายพันธุ์ (species) ก็มีอายุยืนยาว เช่น ฉลามกรีนแลนด์ เป็นสัตว์มีกระดูกสันหลัง ที่มีอายุยืนยาวที่สุด คือ 400 ปี. [11]
[11] SCIENCE ILLUSTRATED. ฉบับที่ 75. September 2017, หน้า 21, 50.
การทำชีวิตมนุษย์ให้ยืนยาวเป็นอมตะ ยังอยู่ในอุคมคติ ของนักวิทยาศาสตร์เสมอมา แต่พวกเขา ก็ยังไม่สามารถ ป้องกันการแก่ชราของมนุษย์ได้เลย. ร่างกายของมนุษย์ สามารถดำรงอยู่ในภาวะ กาลอวกาศแบบโลกมนุษย์ ได้อย่างมาก เฉลี่ยไม่เกิน 100 - 120 ปี. แต่อายุของมนุษย์ มีปรากฎในพระคัมภีร์พระไตรปิฏก จากสูงสุด 100,000 ปี หรือ 80,000 ปี แล้วเสื่อมลงมาเรื่อยๆ เป็น 40,000 ปี 20,000 ปี 10,000 ปี 5,000 ปี 2,500 - 2,000 ปี 1,000 ปี 500 ปี 200 ลงมาจนกระทั่ง 100 ปี ในปัจจุบัน และต่ำสุด 10 ปี ในอนาคต.[12] แต่ในเอกภพแบบโลก อาจมีสิ่งมีชีวิตรูปแบบอื่น และ อาจมีจำนวนมากมาย เกินกว่าที่มนุษย์จะเข้าใจและรับรู้ได้ เช่น มนุษย์ 2 มิติ มนุษย์ก๊าซ หรือ มนุษย์มิติที่ 4 (เทวดา พรหม) ซึ่งอาจมีอายุยืนยาว เกินกว่ามนุษย์จะเข้าใจ.
[12] มนุษย์มีอายุลดลง เพราะเหตุแห่งการผิดศีล. ตัวเลขอายุนี้ ตถาคตไม่ได้แยกแยะไว้ ว่าเป็นมนุษย์โลก (earth human) หรือมนุษย์เทวดา (God | Angle). ดูใน ผลจากความไม่มีธรรมะของมนุษย์ (อย่างหนัก). พุทธวจน-หมวดธรรม เล่มที่ 9. [ซอฟต์แวร์]. E-Tipitaka v3.0.7, หน้า 101 - 103. | บาลี - ปา. ที. 11 / 70 / 39.
ปรากฎการณ์ที่เกิดขึ้น ในอัคคัญสูตร พระองค์ไม่ได้ใช้ มาตราวัดแบบฟิสิกส์ แต่ทรงใช้ วิธีอนุมานเทียบเคียง. ในคัมภีร์พระไตรปิฎก ของพุทธศาสนา ตถาคต กล่าวถึงสัตว์ เทวดาและพรหม ไว้หลายแห่งในหลายพระสูตร.[13] เช่น
[13] คำว่า สัตว์' เป็นลักษณะนามทั่วไป ของสิ่งมีชีวิตทุกชนิด ในพระคัมภีร์หมายถึง คน สัตว์ เทวดา มาร พรหม และแม้กระทั่งตถาคตเอง ก็เรียกพระองค์เองว่าสัตว์ เช่นกัน. ดู เหตุสำเร็จความปรารถนา. พุทธวจน-หมวดธรรม เล่มที่ 11. [ซอฟต์แวร์]. E-Tipitaka v3.0.7, หน้า 259 - 263. | บาลี - อุปริ. ม. 14 / 217 / 318.
สัตว์ในอบายภูมิ เป็นสัตว์ที่อาศัยร่างกายในการดำรงอยู่ ได้แก่ สัตว์เดรัจฉาน (สัตว์ที่อาศัยร่วมกับมนุษย์โลก) สัตว์ที่ไม่ต้องอาศัยร่างในการดำรงชีวิต ได้แก่ สัตว์นรก เปรต อสุรกาย (อาจดำรงอยู่ใน มิติกาลอวกาศแบบหนึ่ง). ตถาคต อธิบายลักษณะและคุณสมบัติ ของสัตว์อบายภูมิและเทวดา ไว้หลายแห่ง เรียกว่า สัตตาวาส มีร่างที่แตกต่างกัน 9 แบบ. สัตตาวาสของสัตว์อบายภูมิและเทวดา อาจตั้งอยู่ในมิติที่ลึกกว่า มิติที่ 4 ของกาลอวกาศ ก็เป็นได้.[14]
[14] "กายแบบต่างๆ. พุทธวจน-หมวดธรรม เล่มที่ 11. [ซอฟต์แวร์]. E-Tipitaka v3.0.7, หน้า 29. | บาลี - สตฺตก. อํ. 23/413/228.
ภาพสมมุติเทพ ตามคติความเชื่อ ของมนุษย์ชาชาติต่างๆ
สัตว์สวรรค์ ไม่ต้องอาศัยรูปร่าง ในการดำรงชีวิต ทำให้มีช่วงอายุ ยาวนานกว่ามนุษย์โลก ได้แก่ ครุฑ นาค ยักษ์.
เทวดา ก็ไม่ต้องอาศัยรูปร่างกาย ในการดำรงชีวิตเช่นกัน (และอาจดำรงอยู่ใน มิติกาลอวกาศแบบหนึ่ง) ทำให้มีช่วงอายุ ยาวนานกว่ามนุษย์โลก (เรียก อายุทิพย์). ได้แก่ เทวดาระดับชั้นต่างๆ, มาร (เทวดาเลว), พรหมระดับชั้นต่างๆ ซึ่งมีอายุยืนยาวมาก อาจเท่าอายุของ ดาวฤกษ์ดวงหนึ่ง หรือกาแล็กซี่หนึ่ง จนคิดว่า ชีวิตของพรหมเป็นอมตะ.[15]
[15] การปฏิบัติบุญกิริยาวัตถุ 3 คือ ให้ทาน รักษาศีล ภาวนา ส่งผลให้หลังการตาย จะไปเกิดในภพภูมิสวรรค์ ได้คุณสมบัติ 10 อย่าง คือ อายุทิพย์ วรรณทิพย์ สุขทิพย์ ยศทิพย์ อธิปไตยทิพย์ รูปทิพย์ เสียงทิพย์ กลิ่นทิพย์ รสทิพย์ โผฏฐัพพทิพย์. ดู สัดส่วนของทาน ศีล ภาวนา. พุทธวจน-หมวดธรรม เล่มที่ 11. [ซอฟต์แวร์]. E-Tipitaka v3.0.7, หน้า 267 - 271. | บาลี - สตฺตก. อํ. 23/245/126.
(3) การสัมพัทธของเวลา ในมิติกาลอวกาศจิตธาตุ
หากจะกล่าวว่า กาลอวกาศจิตธาตุ แบ่งออกเป็น 2 สภาวะ คือ สวรรค์ กับ นรก. กาลอวกาศจิตธาตุ เป็นสิ่งที่พระเจ้าสร้างไว้ อาจสร้างความหงุดหงิดใจ ให้แก่นักวิทยาศาสตร์ไม่น้อย. เพราะทั้งสวรรค์และนรก ล้วนเป็นนามธรรม ที่พิสูจน์ไม่ได้ ไม่ต่างอะไรกับ นิยายแนวอภินิหารแฟนตาซี. แต่คำว่าสวรรค์ และ นรก ยังคงเป็นปริศนา ในโลกของความเป็นจริง ว่ามันมีอยู่จริงหรือไม่ มีขนาด ขอบเขตเท่าใด.
เพื่อให้การมีอยู่ของ สวรรค์ นรก มีความสมเหตุสมผล, สองคำนี้ อาจเป็นคำเรียกแทน บริเวณใดบริเวณหนึ่ง ที่ซ่อนอยู่ในเอกภพนี้ ก็อาจเป็นได้. กว่าร้อยละ 96 ของเอกภพ ยังเป็นความมืดดำ สำหรับนักวิทยาศาสตร์, เท่ากับว่า นี่คือ ช่องว่างที่ทิ้งไว้ให้แก่ฝั่งพระเจ้า เป็นผู้บอกเล่าความจริงอีกมุมหนึ่ง.
ตราบใดที่มุมบอกเล่า จากฝั่งพระเจ้า ยังไม่ได้รับการพิสูจน์ จากนักวิทยาศาสตร์ ตราบนั้น จึงเป็นหน้าที่ของพระเจ้า ที่จะนำเสนอเรื่องของ สวรรค์ นรก.
กาลอวกาศจิตธาตุ มีทั้งส่วนที่อยู่ใน ขอบเขตของมิติเวลา และ ส่วนที่อยู่เหนือ อิทธิพลของเวลา. พระพุทธเจ้า ได้บอกเล่าเกี่ยวกับ สวรรค์ และ นรก ไว้มากมาย ในหลายพระสูตร. แม้พระเจ้าในศาสนาอื่น ก็กล่าวเรื่องสวรรค์นรก ไว้มากไม่แพ้กัน.
สวรรค์ เป็นที่อยู่อาศัย ของเทวดา พรหม และ สัตว์สวรรค์. นรก เป็นที่อยู่อาศัย ของสัตว์อบายภูมิทั้งหมด. ทั้งสวรรค์และนรก อาศัยเวลาในจินตภาพ เป็นเกณฑ์แบ่งอายุขัยของเทวดา และสัตว์อบายภูมิ.
คุณสมบัติ ของกาลอวกาศจิตธาตุ อย่างหนึ่ง ก็คือ ไม่สามารถ กำหนดพิกัดพื้นที่ ขอบเขต ของสวรรค์และนรกได้เลย. เวลาในสวรรค์ นรก กับเวลาบนโลกมนุษย์ ก็แตกต่างกันมาก. เวลาบนโลกมนุษย์ อ้างอิงตาม อันตกิริยาของอะตอม แต่เวลาในสวรรค์ นรก เป็นค่าทางจินตภาพ (imaginary number) ที่อาจรวม อดีต ปัจจุบัน อนาคต ไว้ด้วยกัน.
ที่จริง เวลาไม่ได้เสื่อมไปตามกฎสังขตธรรม. แต่ทุกธัมมะธาตุ ย่อมอยู่ในกรอบของมิติเวลา, จึงส่งผลให้ ทั้งธัมมะธาตุและเวลา มีการเกิด มีการเสื่อม และมีความแปรปรวน พัวพันไปด้วยกัน. ดังนั้น การกำหนดขนาด และขอบเขตของ สวรรค์ นรก จึงไม่สามารถนำระยะทาง หรือมิติแบบวัตถุธาตุ มาเป็นเกณฑ์กำหนดได้เลย มีเพียงระยะเวลาเท่านั้น ที่เป็นตัวบ่งบอก การมีอยู่ของสวรรค์ และนรก ว่ามีขนาดเท่าใด.
แม้ว่ามิติเวลา จะกลายเป็นเส้นมาตรฐาน สำหรับกาลอวกาศ ของสรรพสิ่งในเอกภพ แต่ กาลอวกาศของสุญญตา ไม่ขึ้นต่อระบบเวลา แบบที่เราเข้าใจกัน. ทำให้ภาวะนิพพาน ไม่มีขอบเขตของอายุ (อกาลิโก).
ตถาคต ได้เปรียบเทียบ ความยาวนานของอายุนรก ไว้ดังนี้.
พุทธวจน อายุนรกภิกษุทั้งหลาย! เปรียบเหมือนเกวียนที่บรรทุกงาของชาวโกศล มีอัตรา 20 ขารี เมื่อล่วงไปทุกแสนปี บุรุษพึงหยิบเมล็ดงาขึ้นจากเกวียนนั้นออก หนึ่งเมล็ด.
ภิกษุทั้งหลาย! เกวียนที่บรรทุกงาของชาวโกศล มีอัตรา 20 ขารีนั้น จะพึงถึงความสิ้นไป หมดไปโดยลำดับนี้ ยังเร็วเสียกว่า ส่วน 1 อัพพุทนรก ยังไม่พึงถึงความสิ้นไป หมดไปได้เลย.
ภิกษุทั้งหลาย! 20 อัพพุทนรก เป็น 1 นิรัพพุทนรก 20 นิรัพพุทนรก เป็น 1 อัพพนรก 20 อัพพนรก เป็น 1 อหหนรก 20 อหหนรก เป็น 1 อฏฏนรก 20 อฏฏนรก เป็น 1 กุมุทนรก 20 กุมุทนรก เป็น 1 โสคันธิกนรก 20 โสคันธิกนรก เป็น 1 อุปลกนรก 20 อุปลกนรก เป็น 1 ปุณฑรีกนรก 20 ปุณฑรีกนรก เป็น 1 ปทุมนรก อย่างนี้ ก็โกกาลิกภิกษุอุบัติในปทุมนรก เพราะจิตคิดอาฆาต ในสารีบุตรและโมคคัลลานะ.
ที่มา : พุทธวจน-หมวดธรรม เล่มที่ 1 1. หน้า 89. | บาลี - ทสก. อํ. 24/181/89.
หากกำหนดให้บุคคลผู้หนึ่ง ซึ่งเรียกว่า ผู้ถูกสังเกต ไปยืนอยู่ ณ ตำแหน่งหนึ่ง บริเวณผิวโลก และอีกตำแหน่งหนึ่ง ในอวกาศ ณ คาบเวลาหนึ่ง จะได้ข้อเท็จจริงว่า มโนทัศน์ของระยะเวลา หนึ่งวันในอวกาศของ ผู้ถูกสังเกต จะเท่ากันเสมอ. เช่น คาบเวลาหนึ่งวัน ของมนุษย์โลก เท่ากับ 24 ชั่วโมง ไม่ว่าจะอยู่ ณ สถานที่ใดๆ บนโลก ก็จะรับรู้ว่า วันหนึ่ง มี 24 ชั่วโมงเท่ากัน. แม้ว่าบางตำแหน่งบนโลก อาจมีกลางวันยาว กลางคืนสั้น หรือกลางคืนสั้น แต่กลางวันยาว. เมื่อรวมคาบเวลาแล้ว นับได้ 24 ชั่วโมง เป็นหนึ่งวัน และรับรู้ว่า คาบเวลาของสัปดาห์หนึ่ง เดือนหนึ่ง ปีหนึ่ง มีความยาวแตกต่างกัน.
หลักการเดียวกันนี้ สัตว์ทั้งหลาย เช่น มนุษย์สวรรค์ (เทวดา มาร พรหม) มนุษย์นรก (สัตว์นรก เปรต อสุรกาย) มนุษย์ผุดเกิดในทันที (สัตว์โอปปาติกะ) มนุษย์กึ่งเทวดา (คนธรรพ์ วฬาหก) สัตว์โลก (สัตว์เดรัจฉาน) สัตว์สวรรค์ (ยักษ์ นาค ครุฑ) ก็จะมีมโนทัศน์ ของคาบเวลาหนึ่งวัน ของพวกตน แบบเดียวกัน. คือรับรู้ว่า หนึ่งวัน สั้นกว่า หนึ่งเดือน หนึ่งเดือน สั้นกว่าหนึ่งปี.
แต่ในฐานะของ ผู้สังเกต (ซึ่งไม่ได้อยู่ร่วมกับอวกาศ หรือมิติ เดียวกันกับ ผู้ถูกสังเกต) หนึ่งวันของมนุษย์ หนึ่งวันของเทวดา หนึ่งวันของพรหม หนึ่งวันของสัตว์นรก แตกต่างกันมากมาย จนไม่อาจเปรียบ เทียบกันได้เลย.
เปรียบเทียบ การรับรู้เรื่องเวลา ระหว่าง ผู้ถูกสังเกต กับ ผู้สังเ้กต - สมมุติว่า ลูกบอลสีขาว คือ ยานอวกาศ ซึ่งมีผู้ถูกสังเกต นั่งอยู่ข้างใน โดยมีชายสองคน เป็นผู้สังเกต. ผู้ถูกสังเกต ในลูกบอลสีขาว จะรับรู้ระยะเวลาหนึ่งคาบ (จากจุดเริ่มต้น ถึง จุดสิ้นสุด) เท่ากัน. ส่วนชายผู้สังเกต จะรับรู้ว่า ระยะเวลาหนึ่งคาบ ของลูกบอลแต่ละลูก ไม่เท่ากัน.
3.1.5
มิติของสื่อ และการสื่อสาร
(1) ทุกสิ่ง คือ ข้อมูล ที่รวมกัน เป็นองค์ประกอบการสื่อสาร
ในมิติกาลอวกาศ ไม่ว่า ณ ที่ใดๆ จะมี อภิมหาข้อมูล (extreme data) บรรจุอยู่ภายใน. อภิมหาข้อมูล มีความหมาย กว้างกว่าที่นักการสื่อสารนิยามไว้. คำว่า ข้อมูล (data) ในที่นี้ มีความหมาย ครอบคลุมไปถึง วัตถุธาตุ จิตธาตุ เหตุการณ์ ปรากฎการณ์ สัตว์ บุคคล และระบบ.
บนเส้นทางการสื่อสาร ของข้อมูลของ กาลอวกาศขนาดใหญ่ ระดับเอกภพ และ กาลอวกาศขนาดเล็กจิ๋ว ระดับอนุภาค ไม่อาจแบ่งบทบาทของ ผู้ส่งสาร (sender) แหล่งสาร (source) ตัวสาร (message) สื่อ (media) ช่องทางสื่อสาร (channel) ตลอดจน ผู้รับสาร (recieve) และ ผลสะท้อนการสื่อสาร (feedback) ได้ชัดเจน. เพราะคุณสมบัติที่เกี่ยวกับ ขนาด พื้นที่ ความเร็ว และ ความเสถียรของสาร ไม่อาจควบคุมได้ เหมือนการสื่อสารบนโลกมนุษย์. ทุกๆ สิ่ง ล้วนเป็นข้อมูล ที่พร้อมจะเปลี่ยนบทบาทของการสื่อสาร ได้ตลอดเวลา.
การส่งแรงโน้มถ่วงควอนตัมระหว่างกัน ของอนุภาค ควาร์ก ซึ่งไม่อาจระบุได้ว่า ควาร์กตัวใด เป็นผู้ส่งสาร (สาร = แรงโน้มถ่วง) หรือ ควาร์กตัวใด เป็นผู้รับสาร. ตัวอย่าง ของการสื่อสารข้อมูล ที่ไม่สามารถกำหนดสถานะของสารได้ ในเวลาที่กำหนด. เช่น ดาวฤกษ์ดวงหนึ่ง ที่เรามองเห็น โคจรห่างจากโลก ด้วยอัตราความเร็วแสง ก่อให้เกิดการเลื่อนของรังสีของแสง ของดาวฤกษ์ดวงนั้น ไปเป็นสีแดง. ณ เวลาปัจจุบัน เรามองเห็นแสงสีแดง จากดาวฤกษ์ดวงนั้น แต่ความจริง ดาวฤกษ์ดวงนั้น อาจไม่มีตัวตนอยู่แล้วก็ได้.
ดังนั้น ปรากฎการณ์ทุกชนิดในเอกภพ ไม่ได้เกิดขึ้นอย่างอิสระ แต่มีความสัมพันธ์กัน และ มีอิทธิพลต่อกัน ในการเคลื่อนไหว. ตามกฎของอุณหพลศาสตร์ ที่กล่าวว่า สสารในเอกภพ มีการเคลื่อนไหวตลอดเวลา ตราบใดที่อุณหภูมิ ณ บริเวณนั้น ไม่เท่ากับ 0 เคลวิน. การเคลื่อนไหว หรือการเคลื่อนที่ ของวัตถุธาตุ จิตธาตุ ก็คือ การสื่อสารข้อมูลระหว่างกันนั่นเอง.
การสื่อสารข้อมูล จากแหล่ง ก. ไปยังแหล่ง ข. อยู่ภายใต้เงื่อนไข 3 ข้อ คือ (1) พิกัด ตำแหน่ง (2) อัตราความเร็วในการเคลื่อน (3) เสถียรภาพของข้อมูล ได้แก่ ความคงทนของคุณสมบัติเดิม ของข้อมูล ที่จะไม่ถูกทำลาย หรือเปลี่ยนไป ในระหว่างการรับ-ส่ง หรือการเคลื่อนไป.
(2) มิติในประสาทสัมผัสของมนุษย์ (มิติของรูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส และ มโนสัมผัส)
ประสาทสัมผัส คืออะไร, นักวิทยาศาสตร์ ได้นิยาม ประสาทสัมผัสว่า เป็นกลุ่มเซลล์ ที่มีปฏิกิริยาตอบสนองต่อสิ่งเร้าทางกายภาพ ด้วยการส่งข้อมูลไปยังสมอง. ประสาทสัมผัส ที่รับรู้และมีปฏิกิริยา ต่อสิ่งเร้า (อายตนะภายนอก) จากทั้งภายนอกและภายใน (อายตนะภายใน) โดยการมองเห็น การได้ยิน การได้กลิ่น และการรับรส เป็นการตอบสนอง ต่อสิ่งเร้าภายนอก. ในขณะที่ความรู้สึกหิว เป็นกฏิกิริยาตอบสนอง สิ่งที่เกิดขึ้นภายในร่างกาย.
มนุษย์ มีสื่อสัมผัส 6 ช่องทาง หรือ 6 คู่ช่องทาง. ตถาคต เรียกว่า สฬายตนะ หรือ อายตนะภายใน 6 คือ ตา หู จมูก ลิ้น ผิวกาย ใจ และ อายตนะภายนอก 6 คือ รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส อารมณ์. การรับรู้ ผ่านประสาทสัมผัสเหล่านี้ ก่อให้เกิดการสื่อสาร ด้วยภาษาภาพ ภาษาเสียง และภาษาสัญลักษณ์ท่าทาง ซึ่งพอจะจำแนกการสื่อสารเหล่านี้ ออกมาเป็นมิติภาพ มิติเสียง และมิติสัมผัสอื่นๆ ได้ดังนี้.
ประสาทสัมผัส คู่ที่ 1 ตากระทบรูป ก่อให้เกิดมิติภาพ 6 แบบ คือ
-ภาพทั่วไปที่อยู่ในแผ่นเรียบ 2 มิติ เช่น กระดาษ ผืนผ้า.
-ภาพ 3 มิติเทียม คือภาพแบนราบ แต่ทำให้ภาพมีความลึก มองเห็นเสมือน มีระยะใกล้-ไกล ส่วนใหญ่เป็นภาพ จากการวาด หรือภาพถ่าย.
-ภาพ 3 มิติเสมือนจริง (real dimension) เป็นภาพประดิษฐ์ ที่ฉายลงบนจอรับภาพ ทำให้ดูแล้วมีระยะใกล้-ไกล ซึ่งมักใช้อุปกรณ์ช่วยในการรับชม เช่น ภาพยนตร์ 3 มิติ หรือ ภาพจากกล้องถ่ายภาพ 3 มิติ.
-ภาพ 3 มิติแท้ ได้แก่ ภาพที่เห็นจากการมองด้วยนัยน์ตาโดยตรง. ภาพ 3 มิติแท้ เกิดการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา แต่บางส่วน ถูกบันทึกไว้ในสมอง เป็นความทรงจำ ซึ่งไม่ถาวร นานไปอาจถูกลบลืมได้ แต่เป็นภาพที่มีอิทธิพล ต่ออารมณ์รู้สึกมากที่สุด.
-ภาพมิติที่ 4 คือ ภาพที่คนดูจินตนาการขึ้นในสมอง จากประสาทสัมผัสทั้งห้า คือ การเห็น การได้ยิน การรับกลิ่น การรู้รส และการสัมผัส.
-ภาพมิติที่ 5 คือ ภาพของบุคคลที่ ถูกสะกดจิต หรือ การเข้าสมาธิ และ ภาพมิติที่ 6 คือ ภาพที่เกิดจากความฝัน. ภาพมิติที่ 4 มิติที่ 5 และมิติที่ 6 จะมีห้วงเวลาจำกัด เมื่อประสาทสัมผัสทั้งห้า ถูกตัดขาดออกไป หรือเมื่อเลิกสะกดจิต หรือออกจากสมาธิ และเมื่อตื่นจากนอนหลับ.
ประสาทสัมผัส คู่ที่ 2 หูกระทบเสียง ก่อให้เกิดมิติของเสียงที่ได้ยิน อาจนับได้ถึง 5 หรือ 6 มิติ. ได้แก่
เสียง 1 มิติ คือ ระบบเสียงโมโน
เสียง 2 มิติ คือ ระบบเสียงสเตอริโอ.
เสียง 3 มิติ คือ ระบบเสียงรอบทิศทาง (dolby 5.1 channel, 7.1 channel, 11 channel หรือมากกว่า).
เสียงมิติที่ 4 เกิดจาก เสียงที่ถูกจินตนาการขึ้นในสมอง เช่นเดียวกับ ภาพที่มาจากประสาทสัมผัสทั้งห้า.
เสียงมิติที่ 5 จากการเข้าสมาธิ หรือการสะกดจิต และ
เสียงมิติที่ 6 มาจากความฝัน.
ประสาทสัมผัส คู่ที่ 3 จมูกกระทบกลิ่น คู่ที่ 4 ลิ้นกระทบรส คู่ที่ 5 ผิวกายกระทบวัตถุ.
ปัจจุบัน เริ่มมีการนำเทคโนโลยีคอมพิวเตอร์ มาใช้เป็นเครื่องมือ การรับ-ส่งสัมผัสด้วยกลิ่นและรสกันบ้างแล้ว. คนพิการทางตาและหู สามารถ สร้างมิติของภาพและเสียงได้ จากประสาทสัมผัส ที่แต่ละคนมีอยู่ โดยเฉพาะการสัมผัสด้วยมือ.
ภาพที่ 3.02 การสร้างเทคโนโลยี กระตุ้นระบบประสาทสัมผัส การรับรู้รสจำลอง
(ภาพจาก : SCIENCE ILLUSTRATED October No. 76/2017)
ประสาทสัมผัส คู่ที่ 6 ใจกระทบอารมณ์ คนทั่วไปเรียกว่า การสัมผัสที่ 6 (sixth sense) หรือ มโนสัมผัส เป็นการสื่อสารระหว่างมนุษย์กับมนุษย์ หรือ มนุษย์กับสิ่งมีชีวิตอื่น ที่ไม่ต้องผ่านระบบการตีความ จากสื่อกลาง.
นักวิทยาศาสตร์ พิสูจน์การมีอยู่ของสัมผัสที่ 6 ได้มากที่สุดในขณะนี้คือ การสื่อสารผ่านกระแสไฟฟ้าของสมอง. ปัจจุบัน เริ่มมีการทดลอง เชื่อมต่อสมองของมนุษย์ เข้ากับคอมพิวเตอร์กันแล้ว ด้วยหวังว่า มนุษย์จะสามารถ ใช้การสัมผัสที่ 6 เข้าถึงข้อมูลในอินเตอร์เน็ตได้ จากการคิด แทนการสัมผัสด้วยมือ.
ความเข้าใจความหมายจากการสัมผัสที่ 6 เป็นการสื่อสารระหว่าง บุคคล ไม่ใช่เป็นการสาธารณะ ซึ่งอาจเกิดข้อผิดพลาดได้ อันเนื่องมาจาก ภาวะด้านจิตใจที่ผิดปกติ. อย่างไรก็ตาม เมื่อนำการสัมผัสที่ 6 ของมนุษย์ ไปใช้ร่วมกับภาษาดิจิตัล ซึ่งเป็นสื่อกลางพื้นฐานที่สุด ของเอกภพ อาจนำไปสู่ การสร้างภาษาของจักรวาล เพื่อใช้ในการสื่อสารพูดคุย กับมนุษย์ต่างดาว.
จะเห็นว่า การรับรู้ของมนุษย์ ด้วยประสาทสัมผัสคู่ที่ 1 5 ทำได้ง่ายกว่าการรับรู้ด้วยประสาท สัมผัสคู่ที่ 6 ซึ่งถือว่าเป็นมิติการรับรู้ ที่ลึกกว่า มีความซับซ้อนมากกว่า. การทำงานของระบบประสาทสัมผัสเหล่านี้ นักวิทยาศาสตร์สามารถอธิบายได้ ในรูปแบบไฟฟ้าในสมองเท่านั้น.
เหตุที่มนุษย์รับรู้สิ่งต่างๆ ได้นั้น เพราะมีวิญญาณ คอยทำหน้าที่ชี้ เบาะแส ว่าสิ่งที่มันยึดเกาะอาศัยอยู่นั้น คืออะไร แล้วมันก็ดับสลายตัวเองไปในทันที แล้วทิ้ง ธาตุรู้ ไว้เป็นเหตุการณ์เบื้องหลัง. สิ่งที่วิญญาณ เข้าไปยึดเกาะ ก็คือธัมมะธาตุหนึ่ง ที่มีอยู่ในธรรมชาติ นั่นเอง.
ธัมมะธาตุ ที่วิญญาณจะเข้าไปยึดเกาะได้ มีเพียง 4 ชนิดเท่านั้น.[16] คือ
(1) สสาร-พลังงาน (รูปขันธ์) ที่อยู่ในสถานะมิติที่ 1 มิติที่ 4
(2) ความรู้สึก (sense) (เวทนาขันธ์) ที่อยู่ในสถานะใดสถานะหนึ่ง สุข ทุกข์ เฉยๆ
(3) ความจำได้ (สัญญาขันธ์) คือการจดจำอดีต สามารถบันทึกเหตุการณ์ในอดีตไว้ได้
(4) ความคิดปรุงแต่ง (สังขารขันธ์) คือ ความสามารถคิดปรุงแต่งเรื่องราว ทั้งในอดีตปัจจุบันอนาคต.
การเข้าไปยึดเกาะธัมมะธาตุทั้ง 4 ในห้วงชีวิตหนึ่งของวิญญาณ จะทำได้คราวละ 1 ธัมมะธาตุเท่านั้น (แล้วดับสลายไป).
[16] ความรู้สึก (เวทนาขันธ์) ความจำได้ (สัญญาขันธ์) และ ความคิดปรุงแต่ง (สังขารขันธ์) ตัวมันเอง เป็นธัมมะธาตุ ที่มีสถานะ 3 มิติ เพียงสถานะเดียว (3 มิติ ที่ไม่มีขอบเขต) คล้ายกับมิติของเวลา และมิติของแสง แต่ดำรงอยู่ในมิติที่ 4 ที่มองไม่เห็น.
สารสื่อประสาท มีความสัมพันธ์กับสมองมนุษย์ เช่น สมองส่วน อะมิกดาลา (amygdala) (กลีบขมับส่วนกลาง) เป็นตัวกำกับพฤติกรรมทางเพศ ความก้าวร้าวรุนแรง และอารมณ์พื้นฐาน. สมองกลีบหน้า (frontal lobe) กำกับดูแลความสามารถขั้นสูง เช่น วิจารณญาณ การควบคุมตัวเอง และการแก้ปัญหา และเป็นส่วนที่คอยประเมิน ความต้องการที่เกิดขึ้นอย่างฉับพลัน หากเป็นเรื่องไม่ พึงปรารถนา ก็จะข่มไว้. สมองส่วนท้ายทอย ชื่อ แองกูลาร์ ไจรัส (angular gyrus) และ โพสทีเรียร์ ซิงกูเลต (posterior cingulate cortex) รวมทั้งสมองกลีบหน้าส่วนกลาง จะทำงาน เมื่อบุคคลผู้นั้น ต้องตัดสินใจ ในเรื่องเกี่ยวกับศีลธรรม หรือประเมินผลว่า จะทำตามความต้องการของตนเองหรือไม่ ถ้าเรื่องนั้นขัดกับศีลธรรม.
อนึ่ง การสื่อสารภายใน ของแต่ละบุคคล นักวิทยาศาสตร์ ค้นพบความเกี่ยวข้อง ในระบบประสาทและยีน ที่ทำให้มนุษย์ แสดงพฤติกรรมรุนแรง ออกมา. ยีนโมโนเอมีน ออกซิเดส เอ หรือ MAOA (Monoamine Oxidase A) หรือที่รู้จักกันดีในชื่อ ยีนนักรบ มีหน้าที่ควบคุมปริมาณ สาร สื่อประสาท (neurotransmitter) 3 ชนิด ในสมอง คือ เซโรโทนิน (serotonin) โดปามีน (dopamine) และ อะดรีนาลิน (adrenaline) ที่คอยกำกับเส้นทาง ของสัญญาณประสาท และส่งอิทธิพล ต่อการกระทำของคนเรา. ยีน MAOA นั้น มีความบกพร่องได้ อันเนื่องมาจาก การกลายพันธุ์แต่กำเนิด. ความบกพร่องของยีน MAOA ทำให้สารสื่อประสาททั้งสาม เพิ่มปริมาณมากขึ้น ก่อให้บุคคลผู้นั้น เกิดพฤติกรรมรุนแรง แต่ในทางตรงกันข้าม ถ้าสารสื่อประสาทดังกล่าว ลดลงผิดปกติ จะทำให้บุคคลผู้นั้น เกิดอาการซึมเศร้า วิตกกังวลและใจเร็ว.
จะเห็นว่า นักวิทยาศาสตร์ อธิบายพฤติกรรมของมนุษย์ ไว้แค่ระดับการสื่อสารของระบบประสาทและยีน แต่พฤติกรรมเบี่ยงเบนของมนุษย์ มีปัจจัยอิทธิพล ลึกกว่านั้นมาก. ตถาคต เรียกปัจจัยอิทธิพลเหล่านั้นว่า กิเลส บ้าง อวิชชา บ้าง ซึ่งเป็นส่วนของจิตธาตุทั้งสิ้น. การสื่อสาร การแลกเปลี่ยน ความรู้ข่าวสารระหว่างมนุษย์ จะกระทำผ่านสื่อกลาง ซึ่งเป็นวัตถุสารชนิดหนึ่ง . แต่สื่อกลางเหล่านั้น เป็นวัตถุสาร ที่มีความแตกต่าง จากวัตถุสารชนิดอื่น. เพราะ ตัวมันจะบรรจุสาระ ข่าวสาร ความรู้ ที่เป็นทั้งข้อความ รูปภาพ เสียง ภาพเคลื่อนไหว และ วิดีโอ. คุณค่าของสื่อกลางเหล่านั้น มิใช่ คุณสมบัติ หรือ มูลค่า ของธาตุ สสาร ที่ประกอบกันเป็นสื่อกลาง เช่น กระดาษ ผ้า แผ่นโลหะ จอภาพ แต่คุณค่าที่แท้จริงคือ สาระของข่าวสาร ความรู้ ที่ถูกบรรจุอยู่ภายในสื่อกลาง.
(3) การออกแบบสื่อและสาระ เพื่อตอบสนองการรับรู้ ในการสัมผัสมิติระดับต่างๆ
การออกแบบเนื้อหาสาระ (message) ที่จะบรรจุลงไปในสื่อกลาง (media) ต้องให้เหมาะสม กับประสาทรับสัมผัสของมนุษย์ เพื่อให้ผู้รับสาร สามารถเข้าถึงเนื้อหาสาระได้มากที่สุด. สิ่งที่เป็นเนื้อหาสาระ เช่น ข้อความ ภาพ เสียง มักถูกสร้างให้อยู่ในสื่อรูปแบบ มิติที่ 1 และมิติที่ 2 เป็นส่วนใหญ่ เช่น สื่อสิ่งพิมพ์ สื่ออิเล็กทรอนิกส์. เทคโนโลยีด้านภาพ สามารถสร้างภาพอิเล็กทรอนิกส์ แบบ 2 มิติ ให้เป็นภาพ 3 มิติ ได้ไม่ยาก.
แท้จริงแล้ว สื่อกลางที่เป็นช่องทาง การสื่อสารระหว่างมนุษย์ ได้ซ่อนความหมายลึกซึ้ง อยู่ภายใน. โดยเฉพาะ สิ่งที่ทำหน้าที่เป็นสื่อต้นแบบ (model) หรือเป็นสื่อตัวอย่าง (เช่น สิ่งมีชีวิตอื่น ประดิษฐ์กรรมต่างๆ) รวมถึงสื่อวัตถุ สื่อบุคคล สื่อสถานที่ และสื่อกิจกรรม (place - person - media - event). การเข้าถึงและรับรู้ข้อมูล จากสื่อกลางทุกชนิด มนุษย์สามารถรับรู้ ได้มากกว่า มิติที่ 3 ซึ่งอธิบายได้ ดังนี้.
การสัมผัสที่ 6 (sixth sense) หรือ มโนสัมผัส สามารถเข้าไปรับรู้เรื่องราวเหตุการณ์ต่างๆ ในมิติที่ 4 ได้ดี และมีประสิทธิภาพกว่าประสาทสัมผัส คู่ที่ 1 - 5. มโนสัมผัส เป็นธัมมะธาตุที่มีคุณสมบัติพิเศษ สามารถท่องเที่ยวไปได้ทั่วกาลอวกาศ หรือทั่วเอกภพ. เหตุการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นในกาลอวกาศมิติที่ 4 จะเต็มไปด้วยข้อมูลที่เป็นธาตุรู้ ที่วิญญาณได้ปล่อยทิ้งไว้ ก่อนดับสลายตัวเองไป. สิ่งมีชีวิตในทุกรูปแบบ เช่น พืช สัตว์ มนุษย์โลก มนุษย์ต่างดาว มนุษย์ 2 มิติ มนุษย์ก๊าซ สามารถเข้าไปเก็บเกี่ยวธาตุรู้เหล่านั้น เกิดระบบการสื่อสารในมิติที่ 4 ขึ้น โดยฝ่ายผู้ส่งสารและฝ่ายผู้รับสาร ที่มีรูปแบบชีวิตแตกต่างกัน หรือเหมือนกัน สามารถสื่อสารกันได้.
การสื่อสารกับสิ่งมีชีวิตอื่น สามารถทำได้หากใช้การสัมผัสที่ 6 เป็นช่องทาง แต่ก็ไม่ควรละทิ้งมิติสัมผัสอื่นๆ ด้วย เพราะสติปัญญา ของสิ่งมีชีวิตอื่น กับมนุษย์ มักแตกต่างกัน. แม้มนุษย์โลกกับมนุษย์โลกด้วยกันเอง ก็ยังสื่อสารกันได้ไม่เข้าใจครบถ้วน จึงจำเป็นต้องสื่อสาร ผ่านช่องทางของการสัมผัสทุกๆ ด้าน จึงจะได้ข้อมูลครบถ้วน.
การสื่อสารในมิติที่ 4 ถูกนำมาเขียน ในนวนิยายแนวแฟนตาซี อิทธิปาฏิหาริย์ หลายเรื่อง เช่น การพูดคุยกัน ของคนต่างมิติต่างภาษากัน ในเมือง มรกตนคร จากนวนิยายเรื่อง เพชรพระอุมา เขียนโดย พนมเทียน. การผจญภัยของเด็กๆ ในหมู่บ้านดูดเวลา จากนวนิยายเรื่อง ฝ่าอุปสรรค ตามหารักนิรันดร์ (Hopeful with Hearted) เขียนโดย ดิน หิน ฟ้า. ภารกิจการทำลายแหวนแห่งอำนาจ ของมนุษย์กลุ่มพันธมิตร เพื่อมิให้ตกอยู่การครอบครอง ของเหล่าอสูร ในนวนิยายเรื่อง มหันตภัยแห่งแหวน (เขียนโดย เจ อาร์ อาร์ โทลคีน) หรือ ในชื่อภาพยนตร์เรื่อง อภินิหารแหวนครองพิภพ (The Lord of the Rings).
เรื่องราวเหตุการณ์ต่างๆ ในมิติของการสัมผัสที่ 6 ส่วนใหญ่ เป็นข้อมูลด้านนามธรรม เป็นสิ่งที่มนุษย์เข้าใจยาก. ผู้เล่าจะต้องสรรสร้าง (creating design) สาระข้อมูลเหล่านั้น ให้เป็นรูปธรรมมากที่สุด โดยเฉพาะ สิ่งที่ใช้เป็นสัญญะสื่อ (message) เช่น ข้อความ รูปภาพ แผนผัง รูปจำลอง ภาพเคลื่อนไหว เสียง ซึ่งส่วนใหญ่เป็นวัตถุ 2 มิติ 3 มิติ. หากต้องการสื่อสารด้วยสัญญะสื่อ ในมิติที่สูงกว่านี้ ไม่สามารถทำได้ โดยเครื่องมือที่เป็นรูปวัตถุ หรือทำได้ ก็อาจเกิดข้อผิดพลาดได้ง่าย เพราะบางเรื่องบางเหตุการณ์ ภาษามนุษย์ไม่สามารถสื่อสารได้. อาจต้องใช้การสื่อสาร ด้วยการสัมผัสที่ 6 ร่วมด้วย จึงจะได้ผลดี เช่น การเข้าสมาธิ การสะกดจิต เป็นต้น.
(4) การสื่อสารความจริงของตถาคต ที่ไม่ขึ้นอยู่กับเงื่อนไขของเวลา
ความจริง (truth) เป็นธัมมะธาตุหนึ่ง ที่ดำรงอยู่ในเหตุการณ์ ของกาลอวกาศมิติที่ 4. ความจริง มี 2 ระบบ คือ ความจริงในระบบสังขตธรรม เป็นความจริงสมมุติ ที่ถูกปรุงแต่งโดยธรรมชาติ (สมมุติสัจจะ) และ ความจริง ในระบบอสังขตธรรม เป็นความจริงแท้ ที่ไม่ถูกปรุงแต่งด้วยสิ่งใดๆ ปรมัตถสัจจะ).
ความจริงทั้ง 2 ระบบ เป็นสิ่งที่มีอยู่แล้วในธรรมชาติ แต่มนุษย์มักมองไม่เห็น หรือเข้าไม่ถึง. การเข้าถึงความจริง ไม่ว่าในระบบใด ต้องผ่านการเรียนรู้และฝึกปฏิบัติ. พระพุทธเจ้า เมื่อครั้งยังเป็นเจ้าชายศากยวงศ์ ยังต้องฝึกฝนเรียนรู้อยู่หลายปี จนกระทั่งได้บรรลุธัมมะขั้นสูงสุดเป็น พระอรหันตสัมมาสัมพุทธะ ซึ่งเป็นมนุษย์เพียงผู้เดียวในช่วงเวลานั้น ที่สามารถสร้างคุณวิเศษ หรือญาณทัศนะ หยั่งรู้ (รู้แจ้งเห็นจริง) ให้แก่ตนเองได้.
การมีญาณทัศนะแบบพิเศษ เหนือกว่ามนุษย์ทั้งปวง ทำให้การเปิดเผยความจริงขั้นสูงสุด (ปรมัตถสัจจะ) เป็นไปได้โดยไม่ยาก. แต่ยากมากสำหรับมนุษย์ ยุคปัจจุบัน ที่มีสิ่งกีดขวางเป็นอุปสรรคปิดกั้น มิให้ความจริงแท้ที่ซุกซ่อนอยู่ ได้รับการเปิดเผย. อุปสรรคเหล่านี้ เช่น กิเลส ตัณหา อวิชชา เป็นกำแพงกั้น ไม่ให้ความจริง ปรากฎในห้วงเวลา ที่สมควรปรากฎ หรือไม่ให้ความจริง ปรากฎในพื้นที่ที่สมควรปรากฎ.
แต่ด้วยความสามารถพิเศษของตถาคต ทำให้พระองค์ สั่งสอนและเปิดเผยสัจธรรม ได้ตลอด เวลาที่ดำรงชีวิตอยู่ 45 ปี โดยพระองค์ ไม่ได้ใช้เทคโนโลยีอะไรเลย เพียงแต่ใช้คำพูดที่เป็น ระเบียบวิธีแห่งถ้อยคำ ของศาสดา' หรือ พุทธวจน' ซึ่งถูกจัดระเบียบแห่งถ้อยคำ มาเป็นอย่างดี เป็นสื่อเผยแพร่.
ระเบียบวิธีแห่งถ้อยคำของศาสดา มีลักษณะพิเศษ คือ ถูก ตรง จริง ไม่ว่ากาลเวลาใดๆ. ด้วยเหตุนี้ พระพุทธศาสนา จึงเผยแพร่ไปได้ดี ได้กว้างไกล ในสมัยที่พระองค์มีชีวิตอยู่ แต่หลังจากนั้นผ่านไป เนื้อแท้ของสัจธรรมทั้งหมด ก็แผ่วเบาและเจือจางลงเรื่อยๆ อันเนื่องจาก การเผยแพร่สัจธรรม ของสาวกรุ่นหลัง ไม่ได้ใช้ระเบียบวิธีแห่งถ้อยคำของศาสดา แต่กลับใช้ความเห็น (ทิฏฐิ) ของสาวกเอง เป็นทั้งเนื้อหาสาระ (message) และเป็นช่องทาง (channel) ในการเผยแพร่.
พระสาวกบางรูป วางสถานะ (positioning) ตนเองผิดไป. กล่าวคือ สาวก' คือ ผู้ปฏิบัติตามและเผยแพร่คำสอนของ ศาสดา' แต่กลับแก้ไข ตัดต่อ แต่งเติม คำสอนของศาสดา ทำให้คำสอนของพระองค์ ผิดเพี้ยนไป. พฤติกรรมเช่นนี้ ถูกกระทำติดต่อกันมานับพันปี ในที่สุด สัจธรรมที่เป็นของแท้ ก็ถูกปิดบัง และทำให้บิดเบือน.[17]
[17] ตถาคตได้ทำนายไว้ว่า ในกาลข้างหน้า เนื้อแท้ของพระธรรมวินัย จะถูกทำให้บิดเบือน จะเหลือแค่ชื่อเรียก เหมือนกับ กษัตริย์พวก ทสาระหะ กระทำกับกลองศึกชื่อ อานกะ. เมื่อกาลนานไป ก็จะนำเนื้อไม้อื่นมาตอกแซมแทรกเข้าไป จนกระทั่ง เนื้อไม้เดิมไม่เหลืออยู่เลย แต่กลองนั้นก็ยังได้ชื่อว่า อานกะ. ดู เหตุผลที่ต้องรับฟังเฉพาะคำตรัสของพระผู้มีพระภาคเจ้า. พุทธวจน-หมวดธรรม เล่มที่ 9. [ซอฟต์แวร์]. E-Tipitaka v3.0.6, หน้า 243. | บาลี - ทุก. อํ. 20/92/292., นิทาน. สํ. 16/311/672., มู. ม. 12/460/430., อิติวุ. ขุ. 25/321/293.
ด้วยเหตุนี้ พระองค์ จึงกำหนดข้อห้ามไว้เป็นคำสำคัญว่า
... สุตตันตะเหล่าใด ที่กวีแต่งขึ้นใหม่ เป็นคำร้อยกรองประเภทกาพย์กลอน มีอักษรสละสลวย มีพยัญชนะอันวิจิตร เป็นเรื่องนอกแนว เป็นคำกล่าวของสาวก เมื่อมีผู้นำสุตตันตะเหล่านั้นมากล่าวอยู่ ; เธอจักไม่ฟังด้วยดี ไม่เงี่ยหูฟัง ไม่ตั้งจิตเพื่อจะรู้ทั่วถึง และจักไม่สำคัญว่าเป็นสิ่งที่ตนควรศึกษาเล่าเรียน .
... สุตตันตะเหล่าใดที่เป็นคำของตถาคต เป็นข้อความลึก มีความหมายซึ้ง เป็นชั้นโลกุตตระ ว่าเฉพาะด้วยเรื่องสุญญตา , เมื่อมีผู้นำสุตตันตะเหล่านั้นมากล่าวอยู่ ; เธอย่อมฟังด้วยดี ย่อมเงี่ยหูฟัง ย่อมตั้งจิตเพื่อจะรู้ทั่วถึง และย่อมสำคัญว่าเป็นสิ่งที่ตนควรศึกษาเล่าเรียน ...
(1) ความหมายหลายนัยของ มิติที่ 4
การสั่นของเส้น 1 มิติ ทำให้เกิดรูปทรงมิติที่ 2 และ รูปทรงมิติที่ 3 ที่มีส่วนของมิติที่ 4 ซ่อนอยู่ (ส่วนที่สั่นในแนวระนาบ 2 มิติ และ 3 มิติ จะมองไม่เห็นในปัจจุบัน แต่มีอยู่ในเวลาอดีต หรือในเวลาอนาคต).
วัตถุที่มีรูปทรง 2 มิติ 3 มิติ สามารถทำให้เกิด มิติที่ 4 ได้ โดยทำให้มันเคลื่อนที่ หรือเคลื่อนไหว. ร่องรอยของการเคลื่อนที่ หรือเคลื่อนไหวในอดีต เมื่อรวมกับตัวมันเองในปัจจุบัน และรวมกับร่องรอยการเคลื่อนที่ หรือการเคลื่อนไหว ที่จะเกิดขึ้นในอนาคต ก่อเกิดปริมาตร และรูปทรงของ มิติที่ 4 ขึ้นมา.
ตัวอย่าง ของการมีอยู่ของ มิติที่ 4 เช่น อะตอม ที่มีเมฆของอิเล็กตรอน หมุนวนรอบนิวเคลียสที่เป็นแกนกลาง. ถ้าจับอิเล็กตรอน แยกออกจากนิวเคลียส และทำให้มันอยู่นิ่งๆ ก็จะมองไม่เห็นมิติที่ 4 ของอะตอม. ถ้าจับอิเล็กตรอน แยกออกจากนิวเคลียส แล้วเอามากองรวมกัน ก็จะเหลือตัวตนของอะตอมเพียงนิดเดียว. เพราะอะตอมประกอบด้วยอิเล็กตรอน นิวเคลียส รวมทั้งช่องว่าง ทำให้ภาพรวมของอะตอม มีขนาดใหญ่กว่า การรวมกัน ของอิเล็กตรอนและนิวเคลียส เมื่ออยู่นิ่งๆ.
ล้อรถที่กำลังหมุน ช่องว่างระหว่างซี่ลวดหรือกงล้อ ถูกแทนที่ด้วยซี่ลวดหรือกงล้อ ที่มันเคยมีอยู่ในเวลาที่เป็นอดีต. ในช่วงวันหนึ่งของ นาย ก. เขาเดินไปเดินมา ภายในห้องทำงาน กล่าวได้ว่า ภายในห้องทำงานนั้น และในช่วงของวันนั้น รวมกันก็คือ มิติที่ 4 ของ นาย ก.
มวล แสง อนุภาค พลังงาน เป็นธัมมะธาตุที่มีขนาด วัดค่าได้ในเชิงปริมาณ. วัตถุธาตุใดๆ ที่มีรูปทรง 3 มิติ ย่อมมีการเคลื่อนไหวหรือเคลื่อนที่ ไปตามแกนระยะทางไปพร้อมๆ กับแกนเวลา ย่อมก่อให้เกิดกรวยเวลา ซึ่งเป็นมิติที่ 4 สำหรับวัตถุนั้นๆ (ดูภาพที่ 3.03 ประกอบ). แสง เคลื่อนที่ตามแกน ระยะทาง จึงสามารถวัดระยะทางได้. ขณะที่ จิตธาตุ (อวิชชา สังขาร วิญญาณ) เป็นธัมมะธาตุที่ไม่มีรูปทรง ไม่มีขนาด และไม่มีขอบเขต. จิตธาตุ เคลื่อนที่ไปได้ตามแกนเวลา 2 มิติ เท่านั้น ไม่สามารถเคลื่อนที่ ไปตามแกนระยะทางได้.
ภาพที่ 3.03 กาลอวกาศวัตถุธาตุ มี 4 มิติ แต่กาลอวกาศของจิตธาตุ มีได้อย่างมาก 2 มิติ
มิติที่ 4 ของจิตธาตุ จะมีได้ก็แต่เพียงเวลาเท่านั้น. ดังนั้น รูปทรงมิติที่ 4 ของจิตธาตุ เราสามารถมองเห็นได้ในเวลาที่เป็นอดีต อนาคต และปัจจุบัน ซึ่งก็คือ เนื้อ ของเวลาที่พอกออกไปรอบๆ ในแนวของ มิติที่ 2.
แสงที่แผ่ออกจากเหตุการณ์หนึ่งๆ จะปรากฎเป็นรูปทรงกรวยของเวลาและอวกาศ คือ อวกาศ 3 มิติ (กว้าง-ยาว-ลึก ในทิศทาง 360 องศา โดยรอบ) รวมกับ เวลาอีก 1 มิติ เป็น 4 มิติกาลอวกาศ. ในเมื่อกาลอวกาศ ผูกติดกับแสง ตามทฤษฎีสัมพัทธภาพพิเศษกล่าวไว้ จึงได้กลาย เป็นมาตรฐาน ในการกำหนดและวัดค่า ระยะ พิกัด ขนาด ให้แก่วัตถุต่างๆ ในเอกภพ.
ความปั่นป่วนของอวกาศ อันเนื่องมาจาก แรงแม่เหล็กไฟฟ้า แรงนิวเคลียร์ คลื่นความโน้มถ่วง แรงโน้มถ่วงควอนตัม และรังสีต่างๆ ที่นักวิทยาศาสตร์ค้นพบ ทำให้มิติที่ 4 ปั่นป่วนโกลาหล เกิดมิติอื่นๆ เพิ่มขึ้นมากกว่า 11 มิติ. แต่ความปั่นป่วนเหล่านี้ อยู่กันคนละส่วน กับมิติจิตธาตุ.
(2) เวลา คือสาเหตุหลัก ที่ก่อให้เกิดมิติและอวกาศ ถ้าไม่มีเวลา มิติก็ไม่ปรากฎ อวกาศก็ดำรงอยู่ไม่ได้
ส่วนประกอบของมิติ เริ่มที่จุด. จุด เป็นสิ่งสิ่งเดียวที่มีลักษณะพิเศษ คือ จุด ไม่มีขนาด แต่มีขอบเขต.' วัตถุใดๆ ประกอบด้วยจุดหลายๆ จุด ก่อรูปทรงขึ้นมา จากทิศทางต่างๆ รวมกันเป็นร่างที่มีขอบเขต (body) และมีชื่อเรียกแตกต่างกันออกไป ขึ้นอยู่กับคุณสมบัติของเนื้อวัตถุ. ถ้าวัตถุชิ้นนั้น ประกอบด้วยจุดเพียงจุดเดียว ขนาดของวัตถุก็คือ ขอบเขตของจุดนั่นเอง. ในทางกายภาพ จุด จึงเป็นต้นกำเนิดของ มิติรูปทรงของวัตถุธาตุทุกชนิด แต่ในทางจิตธาตุ จุด เป็นเพียงจินตภาพ (image) ที่ใช้แทนนามธาตุ หรือสิ่งที่กำลังอธิบาย จากนามธรรมสัมผัส เป็นรูปธรรมสัมผัส.
มิติรูปทรงวัตถุ เป็นมิติด้านฟิสิกส์. วัตถุสามารถดำรงสถานะได้ ทั้งใน มิติที่ 1 หรือ มิติที่ 2 หรือ มิติที่ 3 โดยมี เวลา เป็นตัวควบคุมการวิวัฒน์ ของมิติที่ 1 3 (เกิด เสื่อม ดับสลาย). จุด ใดๆ เช่น อนุภาค จะไม่หยุดนิ่ง แต่จะมีการวิวัฒน์ (เคลื่อน) ไปตามแกนเวลา ในลักษณะเส้น string (จะไม่มีสิ่งใดๆ หยุดนิ่งในอวกาศ). นี่คือ มิติที่ 1 ที่วิวัฒน์ตามเวลา (ซึ่งก็คือ มิติที่ 4 ของ จุด นั่นเอง). จุดที่เชื่อมต่อกัน ไปในทิศทางใดทิศทางหนึ่ง โดยปลายทั้งสองด้าน ต่อขยายออกไปเรื่อยๆ เป็นจำนวน อนันต์จุด จะทำให้เกิด มิติที่ 1 ที่วิวัฒน์โดยตัวของมันเอง เรียกว่า เส้น. ต่อจากนั้น เส้น ก็จะเคลื่อนไปตามแกนเวลา สามารถขยายพื้นที่สมมุติด้านข้างออกไปทั้งสองทิศ เป็น มิติที่ 2 ที่วิวัฒน์ตามเวลา (เกิดพื้นที่แบนราบสมมุติขึ้น ซึ่งก็คือ มิติที่ 4 ของเส้น). การขยายพื้นที่สมมุติของเส้น โดยนำเส้น เชื่อมต่อกันด้านข้างออกไปทางด้านซ้าย หรือขวา หรือทั้งซ้ายและขวา ก็จะเกิดพื้นที่แบนราบจริง (plane) เป็น มิติที่ 2 ที่วิวัฒน์โดยตัวของมันเอง. จากหลักการเดียวกันนี้ หากแผ่นแบนราบ ที่เกิดจากมิติที่ 2 เคลื่อนขยับไปในแนวตั้งฉาก (หรือ 1 179 องศา) ตามแกนเวลา สามารถขยายพื้นที่แบนราบสมมุตินั้น ออกไปเป็น มิติที่ 3 ที่วิวัฒน์ตามเวลา (เกิด รูปทรงแท่งก้อนสมมุติขึ้น ซึ่งก็คือ มิติที่ 4 ของแผ่นแบนราบ ). แต่ถ้าแผ่นแบนราบ 2 มิตินั้น เชื่อมต่อกันจริง ก็จะเกิดปริมาตรที่เป็นลักษณะแท่งก้อน (form) ที่มีขอบเขต. นั่นคือ การก่อรูป มิติที่ 3 ที่วิวัฒน์โดยตัวของมันเอง. แท่งก้อนที่มีขอบเขตดังกล่าว เป็นไปได้ทั้งทึบและโปร่งใส ขึ้นอยู่กับคุณสมบัติของวัตถุ ที่ประกอบกันเป็นแผ่น เช่น อากาศ (ก้อนมวลอากาศ) แผ่นโลหะ (แท่งก้อนโลหะ).
กาลอวกาศ เกิดขึ้นได้เพราะมี จุด + เวลา จึงมี เส้น 1 มิติ
เพราะมี เส้น + เวลา จึงมีรูป 2 มิติ
เพราะมี รูป 2 มิติ + เวลา จึงมีปริมาตร 3 มิติ
เพราะมี รูป 3 มิติ + เวลา จึงมี อวกาศ เป็นมิติที่ 4.
มิตินามธาตุ เป็นมิติด้านจิตธาตุ หรือจิตวิญญาณ. มิตินามธาตุ มีรูปแบบแตกต่างจาก มิติรูปทรงวัตถุ อย่างสิ้นเชิง. มิติรูปทรงวัตถุ มีวิวัฒนาการตามหลักเรขาคณิต ทำให้เกิดการแตกย่อยของรูปทรง ออกไปมากมายถึง 11 มิติ หรือมากกว่านั้น. แต่มิตินามธาตุ เป็นการวิวัฒน์ของ วิญญาณ ในรูปแบบต่างๆ (เช่น มโน จิต วิญญาณ ขันธุ์ สังขาร อวิชชา สังโยชน์ ฌาน วิมุตติ). เราจึงไม่สามารถค้นหาหรือกำหนด คุณสมบัติแบบฟิสิกส์ให้แก่ วิญญาณ ได้ว่า เป็นจุดหรือไม่ หรือ เป็นอนุภาคหรือ ไม่เป็นอนุภาค หรือ มีมวลหรือไม่มีมวล. แต่กล่าวได้ว่า วิญญาณคล้ายแสง. หลักการที่ว่า จุด ไม่มีขนาด แต่มีขอบเขต สามารถนำมาอธิบาย สถานะภาพของวิญญาณได้เพียงส่วนเดียว จึงต้องให้คำนิยามใหม่ว่า วิญญาณ (โดยรวม) ไม่มีขนาด ไม่มีพิกัดตำแหน่ง และไม่มีขอบเขต'. ข้อนี้ มีส่วนสอดคล้องกับ การให้คำนิยามเกี่ยวกับเอกภพ ของ สตีเฟน ฮอว์กิง ว่า เอกภพ มีขนาดอยู่ขนาดหนึ่ง แต่ไม่มีขอบเขต. สิ่งที่เหมือนกัน คือ ทั้งวิญญาณ และ เอกภพ ต่างก็หาขอบเขตไม่ได้. ที่เป็นเช่นนี้ เพราะวิญญาณ ปรากฎอยู่ทั่วไปในเอกภพที่ไม่มีขอบเขต และที่กล่าวว่า วิญญาณ ไม่มีขนาด เพราะวิญญาณ เป็นนามธาตุที่หาพิกัดตำแหน่งไม่ได้ นั่นเอง.
จากข้อวิพากษ์เรื่อง วิญญาณ มีสถานะเป็นจุดหรือไม่ นับเป็นจุดเริ่มต้นที่ดี ที่เราจะวิเคราะห์ต่อไปว่า มิติที่ 1 - 2 - 3 ของวิญญาณ มีอยู่หรือไม่ ถ้ามีจะมีสถานภาพเช่นไร. จากข้อสรุปข้างต้นว่า วิญญาณ ไม่มีพิกัดตำแหน่ง และไม่มีขอบเขต ทำให้เราไม่สามารถกำหนดรูปแบบ หรือรูปทรง 2 มิติ 3 มิติ ได้เลย คงมีได้เฉพาะ มิติที่ 4 เท่านั้น ที่เป็นไปได้. มิติที่ 4 เป็นมิติของเวลา เป็นจุดเชื่อมต่อการพัวกันระหว่าง รูปทรง กับ จินตภาพ. วิญญาณ ไม่มีสถานะรูปทรง แต่มีสถานะจินตภาพ เหตุผลข้อนี้ เกิดความสมมูลกันกับ สภาวะของสวรรค์ นรก. ทำให้ไม่สามารถนิยามรูปทรง มิติที่ 3 ของ สวรรค์ หรือ นรก ได้เลย.
การพัวพันกับเวลา ของกาลอวกาศ 4 มิติ ทำให้การอธิบาย สถานะของวิญญาณ และภพของวิญญาณ (สวรรค์ นรก) ได้ง่ายขึ้น เพราะ วิญญาณ สวรรค์ นรก เป็นจิตธาตุ ที่จำเป็นต้องอาศัยกรอบอ้างอิงของเวลา เป็นคำอธิบาย. กฎของเวลา กล่าวไว้ว่า เวลาดำรงอยู่ เพราะมีการรับรู้' เวลาไม่มีจุดเริ่มต้น และไม่มีจุดปลาย' เวลามีคุณสมบัติ นิรันดร์ ไร้ขอบเขต และ ไม่มีขนาด.' (ดูข้อ 6.2 กฎของเวลา ในบทที่ 6). ดังนั้น มีเพียงกฎของเวลาเท่านั้น ที่จะใช้เป็นกรอบอ้างอิงสถานะของ วิญญาณ สวรรค์ นรก ได้อย่างสมเหตุสมผลที่สุด.
สังขารทั้งหลาย (วัตถุธาตุ จิตธาตุ) เปลี่ยนแปลงไป ตามวัฏจักรของเวลา. จึงกล่าวว่า สังขาร ทั้งหลาย ไม่เที่ยงแท้ (อนิจจตา) ย่อมเปลี่ยนแปลงไปจากสภาพเดิม (ทุกขตา) ทั้งในด้านรูปทรงอันเดิม ปริมาตรเท่าเดิม และตำแหน่งพิกัดเดิม. ความจริงข้อนี้ สอดคล้องกับ หลักแห่งความไม่แน่นอน ของไฮเซนต์เบิร์ก (uncertainty principle) ที่ว่า เราไม่สามารถจะรู้ค่า ตำแหน่ง และความเร็ว ที่แท้จริงของอนุภาค 2 ตัว ได้พร้อมกัน ในเวลาเดียวกัน. ถ้ารู้ค่าหนึ่ง (เช่น ตำแหน่ง) ได้แม่นยำเท่าไร อีกค่าหนึ่ง (เช่น ความเร็ว) ก็จะผิดพลาดมากขึ้นเท่านั้น.
(3) วิญญาณ เป็นอยู่อย่างไร ในมิติที่ 4 ?
ตามหลักปฏิจจสมุปบาท ธัมมะธาตุที่เกิดมา พร้อมกับเอกภพ คือ อวิชชา สังขาร และ วิญญาณ. อวิชชา มี 2 สถานะที่ซ้อนทับกันอยู่ คือ สถานะเป็นวัตถุธาตุ. คุณสมบัติของวัตถุธาตุ คือ มันไม่รู้เรื่องอะไร เป็นเหตุให้ อวิชชา มีสถานะเป็นจิตธาตุ คือ ความไม่รู้ ในเวลาเดียวกัน. คุณสมบัติการ เป็นวัตถุธาตุ จึงผันแปรไปตามกฎฟิสิกส์ โดยที่ตัวตนของอวิชชา ไม่รู้เรื่องอะไรเลย ที่ตัวมันเองเปลี่ยน แปลง (เกิด เสื่อม แปรปรวน) ไปตามกฎฟิสิกส์ วิทยาศาสตร์.
การเปลี่ยนแปลงไปตามกฎฟิสิกส์ จากอนุภาค อะตอม ธาตุต่างๆ ก่อตัวเป็น โมเลกุล เซลล์ เป็นวัตถุ เป็นสิ่งมีชีวิตที่หลากหลาย ซับซ้อน เรียกว่า สังขารทั้งหลาย (ขันธ์-5). ขั้นตอนนี้จะเกิดการพัวพัน นัวเนียกัน แยกแยะสังขารทั้งหลายไม่ออกว่า อะไรเป็นอะไร จนกระทั่ง วิญญาณ (ซึ่งรออยู่ก่อนหน้านั้นแล้ว) ปรากฎตัว เข้าไปยึดเกาะ สังขารทั้งหลาย และแจ้งเบาะแสว่า สังขารทั้งหลายเหล่านั้น คือสิ่งนั้นสิ่งนี้ (นามรูป). จากนั้น ก็เข้าสู่ กระบวนการ ที่เรียกว่า อิทัปปัจยตา ปฏิจจสมุปบาท (ดูรายละเอียด บทที่ 5 ฟิสิกส์แห่งจิต), ก่อเกิด สรรพวัตถุ ขึ้นมาเต็มเอกภพ โดยมีอวิชชา และสังขาร เป็นวัตถุดิบ และก่อเกิดสิ่งมีชีวิต ได้แก่ สัตว์ทั้งหลาย โดยมีอวิชชา และสังขาร เป็นวัตถุดิบประกอบเป็นร่างกาย และมี วิญญาณ เป็นจักรกล ผลิตสิ่งที่เป็นจิตใจ (เช่น กิเลส ตัณหา อุเบกขา สมาธิ ฌาน วิมุตติ) ประกอบลงไปในร่าง. เมื่อรวม อวิชชา สังขาร วิญญาณ เข้าด้วยกัน ก็คือ ขันธ์-5 นั่นเอง.
ขันธ์-5 จึงเป็นธัมมะธาตุ ที่มีองค์ประกอบที่ซับซ้อนที่สุด ในเอกภพ และดำรงอยู่ ในทุกมิติเท่าที่มนุษย์รู้จัก. โดยเฉพาะมิติของเวลา วิญญาณ สามารถทะลุทะลวงไปได้ ทั้งในอดีต ปัจจุบัน และอนาคต เช่นเดียวกับ การแลกเปลี่ยนข้อมูล (สปิน) ข้ามเวลาของอิเล็กตรอน 2 ตัว ผ่าน โฟตอน (แสง) ด้วย วิธีพัวพันกัน (entangled) การพัวกันกันนี้ เกิดขึ้นในอดีต แต่มารู้ข้อมูลในปัจจุบัน [18].
[18] จากการทดลองหลายครั้ง จนได้ข้อสรุปใหม่คือ การพิสูจน์ว่า อนุภาค 2 ตัว สื่อสารกันด้วยวิธีการพัวพัน. สภาวะการพัวพันกัน (การรับส่งข้อมูลกัน) ของอนุภาค แม้จะอยู่ห่างไกลกันเท่าใดก็ตาม เกิดขึ้นในอดีต แต่มารู้ข้อมูลในปัจจุบัน เท่ากับว่า อนุภาคเดินทางข้ามเวลาได้. เป็นการลบล้างความทฤษฎีเดิม ที่เชื่อว่า การพัวพันกัน เกิดขึ้นด้วยอัตราความเร็ว กว่าความเร็วแสง. ดู SCIENCE ILLUSTRATED. ฉบับที่ 93. March 2019, หน้า 45.
ตถาคต เปรียบวิญญาณเหมือนแสง. แสง มีคุณสมบัติอย่างไร ก็พอจะเทียบเคียง คุณสมบัติของวิญญาณ ได้บ้างบางส่วน. แสง เป็นอนุภาคชนิดหนึ่ง มีสถานะเป็นคลื่น ท่อนสั้นๆ จำนวนมากมายเป็นอนันต์ แล้วเคลื่อนที่ไปได้ทั่วเอกภพ. ถ้าวิญญาณมีส่วนที่คล้ายกับแสง ก็อนุมานเป็นข้อสรุปได้ว่า วิญญาณ มีอยู่ก่อนหน้านั้นแล้ว เป็นจำนวนอนันต์. วิญญาณแต่ละดวง มีช่วงการเกิดที่สั้นมากๆ หลังจากที่วิญญาณเข้าไปเกาะ (ตั้งอาศัยอยู่) ในสังขารทั้งหลาย เพื่อชี้เบาะแส นามรูป ว่าสิ่งนั้นสิ่งนี้แล้ว จะดับสลายไปในทันที และทิ้งข้อมูลเล็กๆ (ธาตุรู้) ไว้ในเหตุการณ์ของเวลา เพื่อให้สัตว์ทั้งหลาย นำข้อมูลเหล่านั้น ไปใช้ต่อไป.
(4) กาลอวกาศ 4 มิติ จะยึดโยงกับเวลาและแสงเสมอ
กาลอวกาศ 3 มิติ อธิบายสิ่งที่เป็นรูปธรรม ได้ทุกชนิด คือ ความกว้าง x ความยาว x ความลึก เท่ากับ ปริมาตรของวัตถุนั้น. แต่ กาลอวกาศ 4 มิติ เป็นการรวมเอาเวลา (อดีต ปัจจุบัน อนาคต) ที่วัตถุนั้นเกิด การเปลี่ยนแปลง ไปรวมกับปริมาตรที่แท้จริง ก่อนที่มันจะเปลี่ยนแปลงไป. การเปลี่ยนแปลง การเคลื่อนไหว การเคลื่อนที่ ของวัตถุนั้น อาจเป็นการเปลี่ยนขนาด (ใหญ่-เล็ก) ปริมาตร (ความจุ) ตำแหน่งพิกัด หรือรูปทรง (เช่น กลม เหลี่ยม กระบอก กรวย ท่อ โดนัท) ได้ในทุกกรณี. กาลอวกาศ 4 มิติ เมื่อนำไปอธิบายวัตถุขนาดใหญ่มากๆ เกินขอบเขตการรับรู้ของมนุษย์ เช่น ดาวฤกษ์ ดาราจักร จะต้อง ยึดโยงกับแสงเสมอ.
(5) เวลาสามารถยืดหดได้จริงหรือ?
เวลา เป็นธัมมะธาตุ ที่มีความพิเศษเช่นเดียวกับ แสง และ วิญญาณ. เวลาไม่มีเกิด ไม่มีตาย และไร้ขอบเขต. เวลาเป็นพื้นที่สำหรับ สังขตาธาตุ ปรุงแต่งตัวเอง ไปตามเส้นเวลา (timeline) ภายใต้กฎอิทัปปัจยตา เมื่อมีสิ่งนี้เป็นปัจจัยแห่งสิ่งนี้ สิ่งนี้จึงเกิดขึ้น.' ตถาคต ก็ไม่ได้บัญญัติไว้แต่อย่างใดว่า เวลาสามารถยืดหดได้ เป็นเพียงการอธิบาย ในกรอบอ้างอิงสัมพัทธ ของนักวิทยาศาสตร์ เท่านั้น ซึ่งอ้างอิงความโค้งของกาลอวกาศ และการเดินของแสง ผ่านความโค้งของอวกาศ ตามที่กล่าว ไปแล้ว. ตาม กฎของเวลา เวลาดำรงอยู่ เพราะมีการรับรู้' มีความเป็นไปได้ว่า การรับรู้ของสัตว์ มนุษย์ เทวดา ในภพของตน ถ้าเปรียบเทียบกันแล้ว จะมีขนาดไม่เท่ากัน ไม่ใช่การยืดหดของเวลา.
ถ้าเราไปยืนอยู่ใกล้ แรงโน้มถ่วงอย่างยิ่งยวด เช่นใจกลางของหลุมดำ [19] เราในฐานะผู้ถูกสังเกต จะเห็นเวลาของวัตถุนั้น เคลื่อนที่ช้าลง ยิ่งใกล้เท่าใด ก็ยิ่งช้ามากเท่านั้น. จากการคำนวณของนักฟิสิกส์ดาราศาสตร์ ถ้าหลุมดำนั้น หนักสิบเท่าของดวงอาทิตย์ เวลาจะเคลื่อนที่ช้าลง 6 ล้านเท่า ที่ระยะความสูง 1 เซนติเมตร เหนือเส้นขอบฟ้าของหลุมดำนั้น, และที่เส้นขอบฟ้า เวลาจะหยุดนิ่งอย่างสมบูรณ์ แต่การรับรู้เวลา ณ ที่ตรงนั้น ผู้ถูกสังเกต จะไม่รู้สึกเลยว่า เวลาได้ยืดออกไป. ดังนั้น การยืดหดของเวลา จึงเป็นมุมมองของผู้สังเกต ที่อยู่นอกรัศมี ของแรงโน้มถ่วงอย่างยิ่งยวดนั้น.
[19] จากการศึกษาการยุบตัวของดาวฤกษ์ เป็นหลุมดำ (หลุมดำจะเกิดขึ้นได้จาก ดาวฤกษ์ ที่มีมวลมากกว่าดวงอาทิตย์ 6 เท่า) ของ ออปเปนไฮเมอร์ (Robert Oppenheimer: 1904 1967 A.C.) ค้นพบว่า การไหลของเวลา ณ จุดยุบตัวของดาวฤกษ์ จะแตกต่างกัน เมื่อวัดในกรอบอ้างอิงที่แตกต่างกัน ซึ่งเคลื่อนที่ด้วยเส้นทางต่างกัน ในเอกภพ. ดาวฤกษ์จะจบตัวเองด้วยความหนาแน่นอนันต์ และมีปริมาตรเป็นศูนย์ ณ จุดนั้นคือ ภาวะเอกฐาน. ปรากฎการณ์นี้ สนับสนุนข้อสรุปว่า สรรพสิ่งในเอกภพ จะสัมพัทธกับเวลาเสมอ. ดู ธอร์น, คิพ เอส. (รศ.ดนัย วิโรจน์อุไรเรือง แปล). (2554). อ้างแล้ว. หน้า. 238 240.
อีกกรณีหนึ่ง, สมมุติให้ฝาแฝดคู่หนึ่ง คนแรกไปใช้ชีวิตอยู่บนยอดเขา คนที่สองไปใช้ชีวิตอยู่ที่ระดับน้ำทะเล ผลที่เกิดขึ้นคือ แฝดคนแรกจะแก่ตัว เร็วกว่าแฝดคนที่สอง เหตุเพราะว่า เวลา จะปรากฎเหมือนเดินช้าลง เมื่ออยู่ใกล้วัตถุมวลมาก เช่น โลก. ข้อนี้ นักวิทยาศาสตร์ อธิบายว่า วัตถุมวลมาก ย่อมมีความโน้มถ่วงสูง. มันจะส่งอิทธิพล ให้พลังงานของแสง ที่เดินทางผ่าน ลดลง และมีผลให้ เวลาเดินทางช้าลงตามไปด้วย. ถ้าเช่นนั้น สิ่งที่อยู่บนสวรรค์ ไม่มีมวล ความโน้มถ่วง อาจมีค่าเท่ากับ หรือใกล้ศูนย์ ทำให้เวลาบนสวรรค์ เคลื่อนไปเร็วกว่าบนโลกมนุษย์ เช่น หนึ่งวันบนสวรรค์ เท่ากับ หนึ่งร้อยปีบนโลกมนุษย์. เหตุการณ์เช่นนี้ ก็ยังจัดว่า เป็นมุมมองแบบสัมพัทธภาพอยู่นั่นเอง (เวลาดำรงอยู่ เพราะมีการรับรู้.)
(6) การรับรู้ ในเวลาที่ต่างกัน หรือพร้อมกัน หรือในสถานที่ต่างกัน เกิดขึ้นทันที และไม่ใช่การรับส่งข้อมูลระหว่างกัน.
การรับรู้ (มุมมองและความรู้สึก) เกี่ยวกับอนาคต และอดีต ไม่สามารถวัดระยะทาง หรือความเร็วได้. หมายความว่า การรับรู้ ไม่มีระยะทาง ระหว่างอดีต อนาคต ปัจจุบัน หรือกล่าวอีกนัย หนึ่งได้ว่า การรับรู้ ไม่มีเขตแดน.
สมมุติว่า นาย ก ยิงนาย ข ตาย (นาย ก กับ นาย ข เป็นผู้ถูกสังเกต) ผู้สังเกตทุกคน ไม่ว่าจะเคลื่อนที่อย่างไร หรืออยู่ ณ จุดใด ย่อมรับรู้ลำดับเหตุการณ์นี้ เหมือนกันหมด. ถ้ากระสุนเดินทาง ด้วยความเร็วเท่าแสง ผู้สังเกตแต่ละคน อาจเห็นระยะเวลาและระยะทาง ระหว่างเหตุการณ์ทั้งสองแตกต่างกัน โดยที่ -
ผู้สังเกตคนหนึ่ง เห็นนาย ก กับนาย ข ยืนห่างกันในระยะ 1 ปีแสง, นาย ข จะตายเมื่อเวลาผ่านไป 1 ปี. ไม่ว่าผู้สังเกตคนใด จะมองเห็นนาย ก กับนาย ข ยืนห่างไกลกันเท่าใดก็ตาม พวกเขาจะรับรู้ ลำดับเหตุการณ์แบบเดียวกัน คือ นาย ก ยิงปืน แล้วนาย ข ตาย ในเวลาต่อมา.
สรุปได้ว่า การยิงปืนของนาย ก เป็น อดีตสัมบูรณ์' ของนาย ข ที่ถูกยิง และ การตายของนาย ข เป็น อนาคตสัมบูรณ์' ของ การยิงปืนของนาย ก. และสมมุติต่อไปอีกว่า ในระยะ 1 ปีแสง หากมีนาย ค นาย ง อยู่ที่นั่น และเขาสองคนตายไป อาจมีความเป็นไปได้ ที่นาย ก เป็นผู้ยิงนาย ค และ นาย ง ตาย หรืออาจไม่ใช่ก็ได้. แต่ถ้าไกลกว่านั้น เช่น ห่างออกไป 2 ปีแสง มีนาย จ ยืนอยู่ และนาย จ ตาย. การตายของ นาย จ ต้องตายด้วยสาเหตุอื่น ไม่ใช่สาเหตุจากการยิงของนาย ก แน่นอน. ที่เป็นเช่นนี้เพราะ ผู้สังเกตแต่ละคน จะเห็นลำดับสองเหตุการณ์ในระยะ 1 ปีแสง กับ 2 ปีแสง เกิดก่อนหรือหลังกัน. เรียกสองเหตุการณ์นี้ว่า ปัจจุบันสัมพัทธ์ (relative present) .
แต่ถ้าเป็นการส่งข้อมูล ระหว่างผู้ส่งกับผู้รับ จะมีปัจจัยเรื่อง ระยะทาง และ ความเร็ว เข้ามาเกี่ยวข้องทันที เช่น การส่งข้อมูลระหว่างอนุภาคสองตัว ที่อยู่ห่างไกลกัน. สมมุติว่า รองเท้าข้างซ้าย เป็นอนุภาค ก รองเท้าข้างขวา เป็นอนุภาค ข, ฝ่ายผู้ส่ง เอารองเท้าคู่นั้น แยกเป็นสองข้าง แล้วสุ่มหยิบ ข้างหนึ่งใส่กล่องใบที่ 1 และหยิบอีกข้าง ใส่กล่องใบที่ 2 จะทำให้ ของที่อยู่ในกล่อง มีความสัมพันธ์กัน แบบพัวพันกัน (entangled) คือ ถ้าแยกรองเท้า ออกมาเป็นข้าง จะได้ ขวา-ซ้าย หรือ ซ้าย-ขวา เท่านั้น ไม่มีทางได้ ซ้าย-ซ้าย หรือ ขวา-ขวา).
ทีนี้กล่องใบหนึ่ง ถูกส่งไปขั้วโลกเหนือ กล่องอีกใบหนึ่งถูกส่งไปที่ขั้วโลกใต้. ฝ่ายผู้รับกล่องทั้งสองใบ ไม่มีโอกาสรู้เลยว่า ข้างในกล่อง ใบไหนใส่รองเท้าข้างใด (แต่ทุกคนรู้ว่า มันมาจากรองเท้าคู่เดียวกัน). เมื่อผู้รับกล่องทั้งสองคน เปิดกล่อง (อาจจะพร้อมๆ กัน หรือต่างเวลากัน) ปรากฎว่า กล่องที่ขั้วโลกเหนือ เป็นรองเท้าข้างซ้าย ทำให้ผู้รับกล่องที่ขั้วโลกเหนือ รู้ทันดีว่า ในกล่องที่ขั้วโลกใต้ เป็นรองเท้าข้างขวา โดยไม่ต้องใช้เวลา ในการสอบถามกันเลย. และในทางกลับกัน ผู้รับกล่องที่ขั้วโลกใต้ ก็รับรู้ข้อมูล แบบเดียวกันกับผู้รับกล่อง ที่ขั้วโลกเหนือ.
การรับส่งข้อมูลแบบพัวกันนี้ เดิมทีนักฟิสิกส์ (นิลส์ บอห์ร) เชื่อว่า การรับรู้ข้อมูล มีความเร็วกว่าความเร็วของแสง แน่นอน. แต่กลศาสตร์ควอนตัมใหม่ (อัลเบิร์ต ไอน์สไตน์) บอกว่า การรับส่งข้อมูลแบบพัวกัน เกิดขึ้นแล้วในอดีต (การรับรู้เดินทางย้อนเวลาได้).
การรับรู้แบบย้อนเวลาจะเกิดขึ้นไมได้เลย ถ้าการส่งข้อมูลนั้น ไม่ใช่แบบพัวพันกัน.
เช่น ของที่บรรจุลงในกล่อง ไม่มีความสัมพันธ์กัน เช่น ใส่หมวกที่เหมือนกัน 2 ใบลงไปในกล่อง กล่องหนึ่งสีแดง อีกกล่องสีเขียว หรือ กล่องหนึ่งใส่หินก้อนเล็ก อีกกล่องหนึ่งใส่หินก้อนใหญ่. คนรับทั้งสองฝั่งจะไม่รู้ได้เลยว่า หมวกแตกต่างกันอย่างไร หรือขนาดก้อนหินของอีกฝ่าย มีขนาดใหญ่หรือเล็ก.
(7) เอกภพมีขนาด แต่ไม่มีขอบเขต เป็นอย่างไร?
สรรพสิ่ง ย่อมมีรูปทรง ทั้งที่วัดค่าได้ และวัดค่าไม่ได้ รูปทรงที่วัดค่าไม่ได้ มักเป็นรูปทรงในจินตภาพ อยู่ในมิติที่ 4. เราไม่รู้แน่นอนว่า เอกภพ เป็นอยู่อย่างไร แต่เราสามาถรับรู้ การมีอยู่ของเอกภพได้ ในจินตภาพ โดยวัดขนาดได้ด้วย จำนวนจินตภาพ (imaginary number - จำนวนจริงเชิงซ้อน ที่มีค่าเท่ากับ ศูนย์). แม้ว่า เอกภพ จะขยายตัวออกไปทุกทิศทาง ไม่สิ้นสุด แต่ในการรับรู้ เรารู้ว่า มันมีขนาดอยู่ขนาดหนึ่งแน่ๆ ซึ่งถ้าจะวัดขนาด ก็สามารถวัดได้ด้วย หน่วยจินตภาพ ดังที่กล่าวไปแล้ว. และที่กล่าวว่า เอกภพไม่มีขอบเขต เพราะความเป็นรูปทรงกลม ไม่สามารถหาขอบเขตสิ้นสุดได้ เหมือนการเดินของพวกมด บนผิวลูกบอล ซึ่งพวกมันไม่มีทางจะหาเขตสิ้นสุด ของผิวลูกบอลได้เลย.
สรรพสิ่ง ย่อมดำรงสภาวะ มิติ กาลอวกาศเสมอ ไม่ว่าจะมีสถานะ เปลี่ยนไปอย่างใดก็ตาม เพราะเหตุที่ (1) สรรพสิ่ง ไม่มีวันหยุดนิ่ง คือ ถ้าไม่เปลี่ยนตำแหน่งพิกัด ก็เปลี่ยนขนาด หรือ ถ้าไม่อยู่ในสถานะสสาร ก็ต้องอยู่ในสถานะพลังงาน และ (2) สรรพสิ่ง คือ สังขตะลักษณะ ถ้าไม่ใช่วัตถุธาตุ ก็เป็นจิตธาตุ. ทั้งวัตถุธาตุและจิตธาตุ รวมกันเป็นเอกภพ จึงส่งผลให้ เอกภพไม่มีขอบเขตไปด้วย เพราะเหตุที่ จิตธาตุ เป็นนามธรรม ที่ไม่สามารถหาขอบเขตได้.
(8) เราสามารถสร้างวงกลม และรูปทรงกลม โดยไม่มีจุดศูนย์กลางและรัศมี ได้หรือไม่?
วงกลม คือ รูปบนระนาบที่ประกอบด้วยเส้น ซึ่งส่วนตัดของเส้นตรงทุกเส้น ที่เชื่อมกับจุดคงที่จุดหนึ่งภายในรูปนี้ กับจุดบนเส้นนั้น ยาวเท่ากันทั้งหมด และเรียก จุดคงที่ภายในวงกลมนั้นว่า จุดศูนย์กลาง. เราสามารถสร้างวงกลมได้ เมื่อกําหนดจุดศูนย์กลาง และระยะทาง ตามหลักเรขาคณิตแบบยุคลิด.
ถ้าเราใช้มโนทัศน์ภายใต้ กรอบอ้างอิงแบบโลก (GMS) เราจะไม่สามารถสร้างวงกลมใดๆ ได้เลย ถ้าไม่กำหนดจุดศูนย์กลาง และไม่มีระยะรัศมี. นั่นเป็นเพราะ เราวางตัวเป็น ผู้สังเกต' แต่การสร้างวงกลมด้วยวิธีอื่น ก็มีทางเป็นไปได้ ถ้าเราเปลี่ยนมโนทัศน์ ไปอยู่ภายใต้ กรอบอ้างอิง สัมพัทธภาพ ความโน้มถ่วง (RGS) ซึ่งไม่จำเป็นต้องพึ่งพา หลักเรขาคณิตแบบยุคลิด. นั่นหมายความว่า เราจะต้องวางตัวเป็น ผู้ถูกสังเกต' และ เป็นผู้สร้างวงกลมขึ้นในกาลอวกาศ.
ทำได้ 2 วิธี คือ
วิธีที่ 1 การลากเส้น รอบจุดสมมุติจุดหนึ่ง (จุดศูนย์กลาง) โดยให้จุดสมมุตินั้น อยู่ด้านใดด้านหนึ่งของเส้นที่ลาก จนปลายของเส้นต่อกัน ซึ่งก็คือเส้นรอบวงสมมุติ. วิธีนี้ จะได้วงกลมที่มีเส้นรอบวงบิดเบี้ยว ไม่สม่ำเสมอ หรืออย่างดี ก็ได้เส้นรอบวงเป็นวงรี. แต่ถ้าผู้ลากเส้น กำหนดระยะห่าง จากจุดสมมุติ เป็นระยะทางเท่ากันตลอด ที่ลากเส้นไป ระยะห่างที่เท่ากันนี้ ก็คือเส้นสมมุติรัศมีนั่นเอง.
วิธีที่ 2 ลากเส้นที่สั้นที่สุด (ซึ่งก็คือ จุด) ในแนวระนาบ ขึ้นมาหนึ่งเส้น แล้วต่อด้วยเส้นที่สั้นที่สุด ในแนวระนาบ อีกเส้นหนึ่ง (ซึ่งก็คือ จุด) โดยที่ การลากเส้นที่สั้นที่สุดนี้แต่ละครั้ง ให้เปลี่ยนทิศทางการลากไปซ้าย (หรือขวา) ทุกระยะองศา เช่น 0.1 องศา หรือ -1 องศา (แต่ต้องไม่เท่ากับ 0 องศา). เส้นที่สั้นที่สุดนั้นจะถูกลากต่อๆ กันไปในแนวระนาบ. ทุกๆ ครั้งที่ลากเส้นไป องศาการลาก จะเบนไป 0.1 องศา หรือ จะย้อนกลับไป -1 องศา. จะนำพาให้ปลายของเส้นบรรจบกัน กลายเป็นเส้นรอบวง (ขนาดของวงกลม ขึ้นอยู่กับ การกำหนดค่าองศาการเบี่ยงเบน ไปในแนวระนาบ).
วิธีนี้คล้ายการเส้นทางเดินของ เต่า' ในโปรแกรมคอมพิวเตอร์กราฟิก สำหรับเด็ก ชื่อ MicroWorlds ซึ่งควบคุมการเดินของเต่า ด้วยโปรแกรมคำสั่ง ภาษาโลโก (Logo programming language). การสร้างวงกลมด้วยวิธีนี้ จะเป็นประโยชน์ ต่องานสำรวจด้านอวกาศ. เส้นวงกลมสมมุติในห้วงอวกาศ เช่น เส้นทางโคจรของยานอวกาศ ที่ไปเยือนดาวอังคาร หรือดาวเสาร์ จะถูกสมมุติให้เป็นเส้นโคจรในจินตภาพ ซึ่งจะใช้คอมพิวเตอร์ สร้างเส้นจำลอง ไปควบคุมกลไกของจรวด นำพายานอีกทีหนึ่ง.
การลากเส้นรอบวง ตามวิธีที่ 2 สามารถวิวัฒน์เส้นรอบวงแต่ละเส้น ให้กลายเป็นทรงกลม 3 มิติได้ โดยให้จุดเริ่มต้น ของการลากเส้นรอบวงแต่ละเส้น มีองศาเบี่ยงเบนไปจากแนวระนาบ เช่น >180 องศา หรือ <180 องศา. เส้นรอบวงที่เกิดจาก การเบี่ยงเบนในแนวระนาบ อาจซ้อนทับกัน ในที่สุดทรงกลมนั้นจะมีขอบเขต รอบทิศทาง 360 องศา คล้ายลูกบอลบรรจุลม หรือลูกฟุตบอล.
เกี่ยวกับ จุด เส้น วงกลม เราสามารถให้คำนิยามใหม่ ภายใต้กรอบอ้างอิงสัมพัทธภาพ ได้ว่า จุด คือ เส้นที่สั้นที่สุด. หรือกล่าวในทางกลับกัน เส้น คือ จุดที่ต่อกันมากกว่า 2 จุด. เส้นรอบวง คือ ส่วนต่อของเส้นโค้งในแนวระนาบถาวร. ใน กรอบอ้างอิงสัมพัทธภาพ - ความโน้มถ่วง (RGL) ไม่มีเส้นตรงที่แท้จริง. เส้นตรงที่ลากไป ในแนวระนาบของผิวโลก ในที่สุดปลายทั้งสองข้าง จะบรรจบกันหรือตัดกัน ณ ที่ใดที่หนึ่ง ตามความโค้งของผิวโลก. เส้นที่สมมุติว่าตรงในกาลอวกาศนั้น (ในมุมมองของผู้ถูกสังเกต) กลับจะมีความโค้ง เมื่อมันสัมพัทธกับแสง (ในมุมมองของผู้สังเกต).
ดังนั้น เส้นตรงสมมุติ ที่สัมพัทธกับแสงและเวลา ในที่สุด ก็ไม่มีเส้นตรงอยู่จริง อันเนื่องมาจาก กาลอวกาศมีความโค้ง นั่นเอง. และหากนำเส้นตรง หรือเส้นใดๆ ไปวางบนอะตอมหรืออนุภาค ตามมาตรวัดในกรอบอ้างอิงควันตัม (QMS) ก็ยิ่งมองไม่เห็นความเป็นเส้นตรงได้เลย. ทำให้มโนทัศน์เรื่อง จุดศูนย์กลาง ระยะรัศมี และ เส้นในแนวระนาบ 180 องศา ตามทัศนะของเรขาคณิตแบบยุคลิด ใช้ได้เฉพาะ กรอบอ้างอิงแบบโลกเท่านั้น.
วงกลม อาจมีรัศมีเท่ากับศูนย์ และมีค่าติดลบได้ เช่น เส้นรอบวงของ เส้นขอบฟ้าของหลุมดำ ณ ภาวะเอกฐาน (singularity) รวมทั้ง ปริมาตรทรงตัน จะต้องมีค่ามากกว่า 0 หน่วยลูกบาศก์เสมอ แต่ในกรอบอ้างอิงสัมพัทธภาพ-ความโน้มถ่วง หรือกรอบอ้างอิงควอนตัม ปริมาตรทรงตัน อาจมีค่าเท่ากับ หรือน้อยกว่า 0 หน่วยลูกบาศก์. เป็นไปได้ว่า ในกรอบอ้างอิงจินตภาพ (การสัมผัสที่ 4) อาจมีวัตถุที่มีปริมาตรทรงตัน ที่มีปริมาตรน้อยกว่า 0 หน่วยลูกบาศก์ และไม่มีมวล เช่น ร่างของมนุษย์สวรรค์ (เทวดา) สัตว์ในโลกสวรรค์ สัตว์ในโลกอบาย รวมทั้ง โอปปะปาติกะสัตว์.
(9) มนุษย์ต่างดาว ที่มีร่าง 2 มิติ จะเป็นไปได้หรือไม่?
นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่า มนุษย์เราเป็นสิ่งมีชีวิต 3 มิติ และเราก็อาศัยอยู่ในอวกาศ 3 มิติ ที่มีความโค้ง แต่ในมิติที่ 4 ของกาลอวกาศ ที่อวกาศมีความโค้งมากๆ จะทำให้รูปทรง 3 มิติ แบนราบกลายเป็น 2 มิติ (3 มิติแบน) และเรียกอวกาศที่หายไปนี้ว่า ไฮเปอร์สเปซ (hyperspace) ดังนั้น หากมีสิ่งมีชีวิตใดๆ ตกเข้าไปอยู่ใน ไฮเปอร์สเปซ พวกเขาจะกลายเป็น สัตว์ 2 มิติทันที เมื่อมองจากภายนอก (ผู้สังเกต).
เรื่องของไฮเปอร์สเปซ ในทางพุทธศาสน์ มิได้กล่าวไว้ แต่ตถาคตได้พูดถึง แดนอันเป็นที่อยู่อาศัยของมนุษย์ สัตว์ และเทวดา ซึ่งเรียกว่า ภพภูมิ. ภพภูมิ มีอาณาเขตที่กว้างใหญ่มาก เช่นเดียวกับอวกาศในเอกภพ. สิ่งที่เข้าไปอาศัยอยู่ในภพภูมิ จะมีสถานะและรูปร่าง ที่แตกต่างหลากหลายแบบสุดขั้ว (ทั้งมิติวัตถุธาตุ และมิติจิตธาตุ).
คำว่า มนุษย์ต่างดาว (exoplanet) มีความหมาย 2 นัย คือ (1) มนุษย์ในแบบของนักวิทยาศาสตร์ ที่อาศัยอยู่ในไอเปอร์สเปซ รวมทั้งมนุษย์โลก ซึ่งมีรูปร่างเป็นได้ ทั้งแท่งทึบแบบมนุษย์โลก และอาจมีรูปร่างเป็นก๊าซโปร่งใส. (2) มนุษย์ในแบบของพุทธศาสน์ ที่อาศัยอยู่ในภพภูมิต่างๆ เช่น ภพภูมิมนุษย์ (มนุษย์โลก เช่นเดียวกับวิทยาศาสตร์) ภพภูมิอบาย (สัตว์นรก เปรตวิสัย) ภพภูมิเทวดา (เทวดา พรหม มาร).
(10) สสาร ปฏิสสาร คู่แฝดผู้ทำลายล้างกันเอง ในมิติของเวลา
ปฏิสสาร มีคุณสมบัติเหมือนสสาร ทุกประการ แต่จะมีปะจุไฟฟ้า (charge) ต่างกัน และมี สปิน (spin) กลับข้างกัน. อิเล็กตรอน มีประจุเป็นบวก โพสิตรอน ซึ่งเป็นคู่ของมัน มีประจุเป็นลบ ปฏิสสารของอนุภาคตัวอื่นๆ ก็มี เช่น โปรตรอน แอนตี้โปรตรอน นิวตรอน-แอนตี้นิวตรอน นิวตริโน่-แอนตี้นิวตริโน่. ธรรมชาติอย่างหนึ่งของสสารคู่แฝด คือ เมื่อสสารและปฏิสสาร เกิดการประลัย (annihilating) ซึ่งกันและกัน พวกมันจะทำปฏิกิริยาหักล้างกันเอง แล้วสลายตัวเป็นพลังงาน.
การสลายตัวของสสาร เมื่อทำปฏิกิริยากับคู่แฝด จะมีพฤติการณ์ เช่นเดียวกับ สมการคณิตศาสตร์ -
+1 รวมกับ -1 = 0
+2 รวมกับ -2 = 0
+3 รวมกับ -3 = 0
+n รวมกับ -n = 0n
แต่โอกาสที่ สสารจะเกิดประลัย (annihilating) ซึ่งกันและกัน ขึ้นอยู่กับเงื่อนไขของเวลา ที่สสารและปฏิสสาร จะมีโอกาสพบกัน ซึ่งไม่มีความแน่นอน.
การประลัยอิเล็กตรอน-โพซิตรอน (ภาพจาก วิกิพีเดีย)
สิ่งที่ควรรู้ เกี่ยวกับ วัฏจักร-อนันต์
- วัฏจักร อนันต์ ของวัตถุธาตุ กาลอวกาศ และ จิตธาตุ เป็นอย่างไร
- มโนทัศน์ของ ผู้สังเกต และ ผู้ถูกสังเกต ที่มีต่อ เวลาและระยะทาง
- ปฏิจจสมุปบาท : สายพานของวัฏจักร การเกิด - ดับ ของสังขตาธาตุ
- ข้อสรุปบางประการ เกี่ยวกับ วัฏจักรอนันต์ และเวลา
วัฏจักร อนันต์ เป็นลักษณะ สมบัติ 1 ใน 6 ข้อ ของธัมมะธาตุฝ่ายวัตถุธาตุ คือ มวล อนุภาค , แรง คลื่น, อุณหภูมิ พลังงาน, มิติ กาลอวกาศ รูปทรง, วัฏจักร อนันต์ และ นามรูป วิญญาณ สังขาร. วัฏจักร อนันต์ มีความพิเศษตรงที่ มีกฎของเวลา และ กฎสังขตธรรม มาเป็นคุณสมบัติร่วม สร้างความปั่นป่วน ให้แก่วัตถุธาตุทุกชนิด และรวมทั้งจิตธาตุ ที่เป็นสังขตาธาตุทั้งหมด [20] ให้กลายเป็นวงจรเกิด เสื่อม และแปรเปลี่ยนสถานะระหว่าง สสารกับพลังงาน และระหว่าง นามกับรูป สลับต่อเนื่องวนเวียน เป็นวัฏจักรไปชั่วนิรันดร์.
[20] สังขตาธาตุ คือ ธัมมะธาตุ ที่ถูกปรุงแต่งขึ้น ในสายการเกิดของ ปฏิจจสมุปบาท ธรรมอันเป็นธรรมชาติ ที่อาศัยกันและกัน เกิดขึ้น เช่น อวิชชา สังขาร วิญญาณ นามรูป ... ดู ข้อ 6.1 ความจริงสัมบูรณ์ 3 ประการ ของ ตถาคตอรหันตสัมมาสัมพุทธะ ข้อ 6.2 กฎของเวลา และ ข้อ 6.3 กฎแห่งนิรันดร์ ร่วมด้วย ในบทที่ 6 กฎมูลฐานของธรรมชาติ.
คาบเวลาของวัฏจักร ของธัมมะธาตุแต่ละชนิด ก็แตกต่างกันสุดขั้ว. ธัมมะธาตุบางชนิดมีอายุสั้น บางชนิดมีอายุยาวนาน การเกิด ดับของธัมมะธาตุ ที่มีช่วงอายุแตกต่างกันมากมาย ส่งผลให้จักรวาลเกิดความปั่นป่วนไปทั่ว. ปรากฎการณ์เช่นนี้ ตถาคตเรียกว่า สังสารวัฏ และ เรียกอาการอุบัติเกิด และการดับสลายนี้ว่า การท่องเที่ยวไปในสังสารวัฏ.
เรื่องการคิดค้นทฤษฎีย่อยๆ นักวิทยาศาสตร์ทฤษฎี ทำกันมามากแล้ว จนเกิดทฤษฎีต่างๆ มากมาย แต่ก็ยังไม่สามารถอธิบายได้ว่า ก่อนเอกภพเกิด (ก่อนบิ๊กแบง) มีอะไรอยู่ที่นั่น และหลังเหตุการณ์บิ๊กแบง เมื่อ 13,800 ล้านปีที่แล้ว เอกภพก็ปั่นป่วนด้วยแรงพื้นฐานทั้งสี่ จนต้องขยายตัวเองไปทุกทิศทาง แม้ปัจจุบัน เอกภพก็ยังขยายตัวอยู่ตลอดเวลา ด้วยความเร็ว 73.5 กิโลเมตร ต่อ วินาที ต่อ 1 เมกะพาร์เซ็ก (1 เมกะพาร์เซก เท่ากับระยะทาง 3.262 ล้านปีแสง) โดยการวัดของ กล้องโทรทรรศน์อวกาศไกอา (Gaia) เมื่อปี ค.ศ. 2009.
ถ้าเช่นนั้น เอกภพจะมีจุดจบอย่างไร. พวกเขาเชื่อว่า หากสามารถรวมแรงพื้นฐานทั้งสี่ ไว้ในทฤษฎีเดียวได้ ก็จะได้คำอธิบายเกี่ยวกับเอกภพ ได้ชัดเจนกว่านี้.
นักฟิสิกส์ดาราศาสตร์ ยอมรับว่า หลักของความไม่แน่นอน ยังคงเป็นสมบัติพื้นฐานของเอกภพ อยู่ตลอดไป . พวกเขาเชื่อว่า การรวมแรง หรือรวมเอกภพให้เป็นหนึ่ง (ทฤษฎีเอกภาพ) จะต้องรวมเอาหลักการข้อนี้เข้าไปด้วย ซึ่งเป็นความเข้าใจที่ถูกต้อง. เพราะสังขตลักษณะ จะยังคงมีอยู่ และเป็นสมบัติติดมากับเอกภพ ไม่สามารถละเว้นไปได้เลย. แต่คำถามที่ยังค้างคาใจ ก็ยังมีอีกหลายข้อ เช่น สื่อของแรงโน้มถ่วง ชื่อ กราวิตอน นั้นคืออะไร? มีความพยายามหาข้อสนับสนุนว่า singurality คือ แดนต่อเนื่องระหว่าง จุดจบ (Big Crunch) และจุดกำเนิด (Big Bang) ของเอกภพ ใช่หรือไม่?
ปัญหาเกี่ยวกับเอกภพ ตถาคต ผู้บัญญัติพุทธศาสนา กล่าวไว้หลายแห่ง ด้วยภาษาที่เป็นนามธรรมอย่างยิ่ง. แต่ก็เป็นสิ่งที่นักวิทยาศาสตร์ ไม่น่าจะตัดทิ้งไป. เพราะมีหลายเรื่อง ที่คำอธิบายของพระองค์ สามารถหาหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ รองรับได้. เช่น พระองค์บอกว่า จะมีวาระคราวหนึ่ง ที่โลกจะต้องเผชิญกับ การแผดเผาของดวงอาทิตย์ พร้อมๆ กัน ถึง 7 ดวง. (บาลี สตฺตก. อํ. 23/102/63.) จากการสำรวจห้วงอวกาศ กาแล็กซี่ทางช้างเผือก ของกล้องโทรทรรศน์อวกาศไกอา ระหว่างปี ค.ศ. 2014-2016 ได้ค้นพบดาวแคระขาว ชื่อ ไกอา J1738-0826 เป็นดาวฤกษ์ ประเภทเดียวกับดวงอาทิตย์ของเรา แต่อายุมากแล้ว. นักวิทยาศาสตร์ตรวจพบว่า ดาวฤกษ์ดวงนี้ มีแคลเซียมเป็นองค์ประกอบ เพราะมันได้กลืนกินดาวเคราะห์ของตัวเอง จนหมดสิ้น. จากการสังเกตแผนที่ทางช้างเผือก พบดาวฤกษ์กลีเซอ 710 (Gliese 710) กำลังเคลื่อนเข้ามาใกล้ดวงอาทิตย์ของเรา ในอีก 1,300 ล้านปีข้างหน้า. [21] ปรากฎการณ์ การกลืนกินกันเองของดาราจักร การกลืนกินดาวเคราะห์ของดาวแม่ สามารถรองรับ คำทำนายของตถาคตได้.
[21] SCIENE ILLUSTRATED. ฉบับที่ 94. April 2019, หน้า 5459.
3.2.1
วัฏจักร อนันต์ ของวัตถุธาตุ และกาลอวกาศ
(1) เวลาและระยะทาง คือเครื่องจักรกล ที่จะพาสรรพสิ่งท่องเที่ยวไป
ในอวกาศที่ ว่างเปล่า เต็มไปด้วยอนุภาคมูลฐาน (สสาร) และคู่ของมัน (ปฏิสสาร). คู่อนุภาคเสมือนเหล่านี้ มีพลังงานเป็น อนันต์' หมายความว่า พวกมันก็มีโอกาส จะมีมวลเป็นอนันต์ได้ด้วย. แรงดึงดูดระหว่างอนุภาค เนื่องจากความโน้มถ่วงของพวกมัน จะดึงให้เอกภพหดตัวลง จนมีขนาดเล็กจิ๋ว. นักฟิสิกส์ดาราศาสตร์ พยายามหาวิธีกำจัด ค่าอนันต์ เหล่านั้น ว่ามีทางเป็นไปได้หรือไม่อย่างไร. ในค่าอนันต์ อาจมีธัมมะธาตุ อวิชชา สังขาร วิญญาณ ที่นักวิทยาศาสตร์ไม่รู้จัก อยู่ภายในนั้นก็ได้.
หลักอิทัปปัจจยตา ปฏิจจสมุปบาท กล่าวไว้ว่า สรรพสิ่ง (อวิชชา สังขาร วิญญาณ) ที่อุบัติเกิด ไม่ได้เกิดขึ้นมาลอยๆ แต่อาศัยกันและกันเกิด. และในทางตรงกันข้าม การดับสลายของสรรพสิ่ง ก็ต้องดับสลาย ปัจจัยที่ทำให้มันเกิดขึ้น ไปพร้อมๆ กันด้วย (ดูรายละเอียดใน บทที่ 5 ฟิสิกส์แห่งจิต). ตัวตนของสรรพสิ่ง ตถาคตเรียกว่า ขันธ์-5. พระองค์กล่าวว่า ขันธ์-5 นี่แหละ เป็นผู้ ท่องเที่ยวไปในสังสารวัฏ' (สังสารวัฏ = โลกธาตุ จักรวาล เอกภพ). คำว่าท่องเที่ยวไปในสังสารวัฏ ก็คือ สิ่งที่ตถาคตเรียกว่า ปฏิจจสมุปบาท นั่นเอง ซึ่งเปรียบเสมือเครื่องจักรกล ที่จะพาทุกๆ ธัมมะธาตุ ท่องเที่ยวไป.
ตารางที่ 3.01 วัฏจักรการเกิดขึ้น การเสื่อมสลาย ของสังขารธรรม 6
ธัมมะธาตุ | สังขารธรรม |
การกระทำ | ตัวขับเคลื่อน |
ผล เกิดปรากฎ |
วัตถุ สสาร พืช [ก] |
แรงพื้นฐานทั้ง 4 และปฏิกิริยาเคมี กระบวนการทางชีวเคมี |
อนุภาค สสาร อะตอม โมเลกุล เซล วัตถุ พืช |
สัตว์ [ข] |
เงื่อนไข และ ความต้องการ (รูป เวทนา สัญญา สังขาร) |
สัญชาติญาณ การเอาตัวรอด การดำรงชีพ และการสืบเผ่าพันธุ์ (นรก เดรัจฉาน) |
มนุษย์โลก [ค] |
ผัสสะ |
กรรม ภพ ชาติ ชรา มรณะ |
|
ตัณหา อุปาทาน (รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ) |
นรก, เดรัจฉาน, เปรตวิสัย, มนุษย์โลก, เทวโลก (สวรรค์) |
|
เจตนา |
วิบาก 3 กาล |
|
ความดับไปไม่เหลือแห่งกรรม |
ความดับแห่งผัสสะ |
|
ข้อปฏิบัติ เพื่อความดับไปไม่เหลือแห่งกรรม |
อริยมรรค มีองค์แปด ; สัมมาทิฏฐิ สัมมาสังกัปปะ สัมมาวาจา สัมมากัมมันตะ สัมมาอาชีวะ สัมมาวายามะ สัมมาสติ สัมมาสมาธิ |
หมายเหตุ
[ก] วัตถุ สสาร พืช
(1) ลักษณะ สมบัติของ สัตตะธัมมะธาตุ ที่ 1 5 (มวล อนุภาค, แรง พลังงาน คลื่น, มติ กาลอวกาศ รูปทรง, อุณหภูมิ พลังงาน, วัฏจักร อนันต์)
(2) สังขารธรรม ระดับที่ 1 วัตถุ สสาร พลังงาน และ ระดับที่ 2 พืช ไวรัส จุลินทรีย์
(3) จัดอยู่ในประเภท รูปขันธ์ของ กลไกชีวิตจักรวาล ควันตัม และ กลไกชีวิตจักรกล
[ข] สัตว์
(1) ลักษณะ สมบัติของ สัตตะธัมมะธาตุ ที่ 1 5
(2) สังขารธรรม ระดับที่ 3 สัตว์ และ
(3) จัดอยู่ในประเภท รูปขันธ์ของ ชีวิตระบบขันธ์- 5[ค] มนุษย์โลก
(1) ลักษณะ สมบัติของ สัตตะธัมมะธาตุ ที่ 6 7 (รูปนาม วิญญาณ สังขาร, วิมุตติ นิพพาน)
(2) สังขารธรรม ระดับที่ 4 มนุษย์ ปุถุชน-อริยชน, ระดับที่ 5 เทวดา, ระดับที่ 6 มนุษย์ ธรรม อรหัตตชน
(3) จัดอยู่ใน ชีวิตระบบขันธ์- 5 (กลไกชีวะ-ฟิสิกส์ และ กลไกชีวะ-ชีวิต)
ภาพ - สิ่งเหล่านี้ อยู่ภายใต้หลักการ วัฏจักร-อนันต์.
ที่จริง วัฏจักร เป็นสิ่งที่พิสูจน์ได้ในทางฟิสิกส์ เช่น ธาตุไฮโดรเจน 2 อะตอม รวมกับ ธาตุออกซิเจน 1 อะตอม จะเกิดธาตุใหม่คือ น้ำ (H2(subscript2)O). CERN ได้พิสูจน์การมีอยู่ของ อนุภาคฮิกส์ (Higgs Boson) เมื่อปี ค.ศ. 2014 ได้เป็นผลสำเร็จ ฮิกส์มีมวลประมาณ 126 GeV. มีช่วงอายุการเกิดดับ ที่สั้นมากๆ ประมาณ 1.56 x 10 -22(ยกกำลัง -22) นาที [22] หมายความว่า สิ่งที่นักวิทยาศาสตร์จับได้ เป็น เพียงรอบวัฏจักรหนึ่ง ของอนุภาคฮิกส์เท่านั้น.
[22] รายงานโดย CERN Accelerating sciene Topic : The Higgs boson https://home.cern/topics/higgs-boson และข้อมูลจาก wikipedia.org/wiki/Higgs_boson
อนุภาคฮิกส์ : ภาพจากปกหนังสือ อนุภาคสุดขอบจักรวาล : เมื่อการตามล่าฮิกส์โบซอนนำเราไปพบประตูสู่โลกใหม่ / ฌอน แคร์โรลล์
เขียน ; เธียรสิน เลี่ยมสุวรรณ แปล, กรุงเทพฯ : มติชน, 2558.
หอสังเกตการณ์ลิโก (LIGO) ทั้งสองแห่งในสหรัฐอเมริกา และ หอสังเกตการณ์เวอร์โก (VIRGO) ที่อิตาลี ตรวจพบ คลื่นความโน้มถ่วง (gravitational waves) ที่แผ่กระจาย มาจากการชนกัน ของหลุมดำสองหลุม ซึ่งอยู่ห่างจากโลก 1,800 ล้านปีแสง เมื่อปี ค.ศ. 2015 เป็นสัญญาณบ่งบอกว่า หลุมดำนั้น มีอยู่จริง ซึ่งเป็นสิ่งพิสูจน์ว่า หลุมดำมีห้วงอายุการเกิดดับ ที่ยาวนานมากๆ.
หอสังเกตการณ์ลิโก (LIGO)
ภาพ หอสังเกตการณ์ลิโก ค้นพบ คลื่นความโน้มถ่วง ที่เกิดจาก การชนกัน ของหลุมดำสองหลุม
(2) การสัมพัทธของเวลา ระยะทาง ภายใต้มโนทัศน์ของ ผู้สังเกต และ ผู้ถูกสังเกต
ความเข้าใจเรื่องเวลาสัมพัทธ กับระยะทาง เช่น การวัดความเร็วของดวงจันทร์ ในการโคจรรอบโลก. กำหนดให้ เครื่องวัดความเร็ว 3 เครื่อง, เครื่องที่ 1 ไปอยู่ ณ บริเวณ ใกล้กับจุดศูนย์กลางโลก เครื่องที่ 2 ไปอยู่ที่พื้นผิวโลก เครื่องที่ 3 ไปอยู่ที่ ดวงจันทร์ แล้วทำการเปรียบเทียบความเร็ว ในการเคลื่อนที่ ณ จุดที่เครื่องวัดทั้งสามเครื่อง ตั้งอยู่.
ค่าที่วัดได้คือ เครื่องที่ 3 (ที่ดวงจันทร์) จะวัดได้ว่า ความเร็วรอบ ในการเคลื่อนที่ของดวงจันทร์ จะเร็วกว่า เครื่องที่ 2 (ผิวโลก), และ เครื่องที่ 2 จะวัดความเร็วของดวงจันทร์ ได้เร็วกว่า เครื่องที่ 1 (ที่ศูนย์กลางโลก). ที่เป็นเช่นนี้ เพราะ เครื่องที่ 3 รับรู้ระยะทาง หรือ space ในการวนหนึ่งรอบของดวงจันทร์ มากกว่า เครื่องที่ 2, และ ที่ตำแหน่ง การวางของเครื่องวัด เครื่องที่ 1 (ใกล้ศูนย์กลางโลก) จะวัดความเร็วของดวงจันทร์ ได้ช้าที่สุด แม้ว่าที่ตำแหน่งเครื่องที่ 1 กับเครื่องที่ 2 จะรับรู้ว่า ดวงจันทร์วนหนึ่งรอบเหมือนกัน แต่มีระยะทาง หรือ space ต่างกันมาก ทำให้ต้องใช้เวลาในการวัดต่างกัน. และถ้านำเครื่องวัด เครื่องที่ 1 ไปวาง ณ จุดศูนย์กลางโลกพอดี ก็จะทำให้เครื่องที่ 1 ไม่สามารถ วัดความเร็วของดวงจันทร์ได้เลย คือ มันจะมองเห็นดวงจันทร์อยู่นิ่งๆ.
แต่ในทางกลับกัน ถ้าเรากำหนดให้ ผู้สังเกต ข ยืนอยู่ที่พื้นผิวโลก (ที่เดียวกับ เครื่องวัดที่ 2) และให้ ผู้สังเกต ค ยืนอยู่ที่ผิวของดวงจันทร์ (ที่เดียวกับ เครื่องวัดที่ 3), ผู้สังเกต ข จะมองเห็น หรือรู้สึกว่า ดวงจันทร์ มีการเคลื่อนที่ ขณะที่ผู้สังเกต ค รู้สึกว่าตนเองยืนอยู่นิ่งๆ, และถ้าสมมุติให้ ผู้สังเกต ก ไปยืนอยู่ใกล้ศูนย์กลางโลก เขาก็จะมองเห็นดวงจันทร์ โคจรเร็วกว่า ที่ผู้สังเกต ข มองเห็น. เหมือนกับเรามองดูเครื่องบิน ที่บินอยู่บนท้องฟ้า รู้สึกว่ามันบินได้ไม่เร็วไปกว่านก ทั้งๆ ที่เครื่องบินลำนั้น อาจบินด้วยความ 800 1,000 กิโลเมตร ต่อชั่วโมง แต่ผู้โดยสารที่อยู่บนเครื่องบิน จะไม่รู้สึกเลยว่าเครื่องบินกำลังวิ่งอยู่. ที่เป็นเช่นนี้ เพราะ ผู้สังเกตแต่ละคน มีมโนทัศน์ เรื่องความยาวนานของเวลา ที่แตกต่างกัน.
อุปมาเหมือนมนุษย์บนโลก เทวดาบนสวรรค์ และสัตว์ในนรก (ในความรู้สึกของ ผู้ถูกสังเกต) จะรับรู้ระยะเวลาหนึ่งวันเท่ากัน แต่มีความยาวนาน (space) ต่างกันมากมาย (ในความเป็นจริง ที่ผู้สังเกต มองเห็น. ถ้าเปรียบเทียบปรากฎการณ์ ภายในอะตอม, ความเร็วของอิเล็กตรอน (ดวงจันทร์) ที่วนรอบนิวเคลียส (โลก) สามารถใช้หลักสัมพัทธภาพของเวลา มาอธิบายได้เช่นเดียวกัน แต่ไม่สามารถวัดค่าความเร็วได้จริง เนื่องจาก อะตอมมีขนาดเล็กมากนั่นเอง.
สำหรับวัตถุที่มีขนาดใหญ่ระดับสุริยะ ดาราจักร เช่น หลุมดำ จำเป็นอย่างยิ่ง ต้องนำ หลัก สัมพัทธภาพของเวลา ไปอธิบายปรากฎการณ์ต่างๆ ภายในหลุมดำ. หากมีวัตถุใดๆ (วัตถุที่ถูกสังเกต) โคจรเข้าใกล้เส้นขอบฟ้าเหตุการณ์แล้ว จะถูกแรงไทดัล ซึ่งเป็นแรงโน้มถ่วงอันยิ่งยวด ดึงดูดให้วัตถุนั้น พุ่งเข้าสู่ภาวะเอกฐาน ซึ่งเป็น จุดศูนย์กลางของหลุมดำ.
ถ้าวัตถุนั้นเข้าใกล้ ภาวะเอกฐานมากเท่าใด เวลาก็จะถูกยืดออกไปนานเท่านั้น จนมีค่าเป็นอนันต์ คือ เวลาหยุดอยู่กับที่. ทำให้เรขาคณิตของอวกาศ ภายในและใกล้หลุมดำ ผิดเพี้ยนไป เกิดความโค้งของอวกาศอย่างรุนแรง แรงไทดัลอันยิ่งยวด จะดึงดูดวัตถุนั้นให้เคลื่อนที่ ด้วยความเร็วเกือบเท่าความเร็วของแสง ในขณะที่มีพื้นที่อวกาศจำกัดมาก.
เมื่อสัดส่วนของเวลา กับพื้นที่อวกาศที่ผิดเพี้ยน สัมพัทธกัน ทำให้เวลาต้องยืดออกไป เพื่อให้มีสัดส่วนเท่ากับ พื้นที่อวกาศ ที่เหลืออยู่นั่นเอง. จนกระทั่งแรงไทดัล มีพลังเป็นอนันต์ จะฉีกวัตถุทุกชนิด รวมทั้งพื้นที่อวกาศ ให้สลายตัวไปในที่สุด คงเหลือแต่เวลาเท่านั้นที่ยังอยู่. แต่สำหรับผู้สังเกต ที่อยู่ภายนอกหลุมดำ จะเห็นวัตถุที่สังเกต ถูกดึงดูดหายเข้าไป ในใจกลางของหลุมดำ และไม่มีโอกาสหลุดรอดออกมาได้เลย ตลอดกาล. ช่วงอายุของหลุมดำหลุม ก่อนที่มันจะสลายไป จะกินเวลายาวนานมาก จนไม่อาจนับจำนวนที่แน่นอนได้.
จะเห็นว่า เวลาไม่ได้อยู่โดดเดี่ยว แต่จะสัมพันธ์กับอวกาศเสมอ. ทำให้เวลา กลายเป็นเครื่องมือและกลไกสำคัญ ในการวัดปรากฎการณ์ต่างๆ ที่อุบัติเกิดในเอกภพ.
ถ้าสถานที่ใดๆ ในเอกภพ ไม่มีสิ่งใดอุบัติเกิดเลย คือ มีแค่ความว่างเปล่า ไม่มีสนาม (field) ไม่มีเหตุการณ์ (event) ไม่มีการเคลื่อนไหวใดๆ (ภาวะศูนย์องศาสัมบูรณ์) เวลาก็ไม่สามารถวัดสิ่งใดๆ ได้เลย.
แต่ในความเป็นจริง สสารและพลังงานในเอกภพ ตกอยู่ภายในการปรุงแต่ง ตามกฎสงขตธรรม ในรูปแบบต่างๆ ที่มีความยุ่งเหยิงและความไร้ระเบียบตลอดเวลา โดยอาศัยลูกศรเวลาเป็นตัวชี้. มโนทัศน์ข้อนี้ ถูกนำไปใช้ในกฎอุณหพลศาสตร์ ในปรากฎการณ์การเปลี่ยนแปลงของ กระบวนการทางกายภาพ ที่เกิดขึ้นเองได้ตามธรรมชาติ หรือ เอนโทรปี ได้อย่างสอดคล้องและกลมกลืน (ดูกฎข้อที่ 2 ของ อุณหพลศาสตร์ หัวข้อ 2.3 อุณหภูมิ พลังงาน ). แต่ในเอกภพ ก็ยังมีระบบการเกิดของอสังขตธรรม ร่วมอยู่ด้วย. ดังนั้น เวลา จะไม่ส่งผลอิทธิพล ต่อผู้ได้คุณสมบัติ อสังขตาธาตุ แต่จะส่งผล กับสิ่งที่อยู่ภายใต้กฎการปรุงแต่ง หรือ สังขตาธาตุ.
(3) สังขตาธาตุ ย่อมอาศัย ศรแห่งเวลา ในการดำรงอยู่
เวลา แบ่งออกเป็น 2 ลักษณะ คือ เวลาจริง กับ เวลาเชิงจินตภาพ. คนส่วนใหญ่เข้าใจว่า เวลาจริง คือ เวลาสัมบูรณ์. เราจะรับรู้เวลาได้ เมื่อมีเหตุการณ์เกิดขึ้น. ความยาวนานของเหตุการณ์ใดๆ สามารถกำหนดได้ด้วย เวลาจริง ซึ่งกำหนดได้ด้วยจำนวนตัวเลขเวลา (จำนวนนาที ชั่วโมง วัน เดือน ปี). ลำดับการเกิดขึ้น ของเหตุการณ์ใดๆ จะมีทิศทางเดียวกันทั้งหมด คือ จากอดีต ปัจจุบัน อนาคต และเรียกพฤติการณ์เช่นนี้ว่า ศรของเวลา (arrow of time).
ตัวอย่าง ศรของเวลา เช่น เหตุการณ์ ก มีแก้วใบหนึ่งวางบนโต๊ะ เหตุการณ์ ข แก้วใบนั้น กำลังหล่นจากโต๊ะ เหตุการณ์ ค มีเศษแก้วแตกกระจายบนพื้น. ลำดับเหตุการณ์ ก ข ค เรียกว่า ศรของเวลา จะบอกจุดเริ่มต้นก่อน และจุดสิ้นสุดภายหลัง. ดังนั้น ศรของเวลา จะไม่มีการย้อนกลับ (เหตุการณ์ ค เกิดก่อน เหตุการณ์ ก ไม่ได้) สิ่งที่ย้อนกลับไปได้นั้น มีอยู่ แต่ไม่ใช่ ศรของเวลา. สิ่งนั้นอยู่ใน หรือคือ เวลาเชิงจินตภาพ.
A Brief History of Time :
ศจ.สตีเฟน ฮอว์กิง กล่าวไว้ว่า การเพิ่มขึ้นของความไร้ระเบียบ (เอนโทรปี) เกิดขึ้นพร้อมกับ เวลา เป็นตัวอย่างหนึ่ง ของสิ่งที่เรียกว่า ศรของเวลา (arrow of time), ศรของเวลา จะแยกความแตกต่าง จากอดีตและอนาคต นั่นคือ การบอกทิศทางของเวลา (อดีต ปัจจุบัน อนาคต).
เปลวเทียน ละลายแท่ง หรือ น้ำไหล จากที่สูงลงสู่ที่ต่ำ เป็นปรากฏการณ์ ตามศรของเวลา (entropy time arrow)
เวลาเชิงจินตภาพ ไม่มีทิศทางที่แน่นอน หรือกล่าวว่า ไม่มีศรของเวลา ในเวลาเชิงจินตภาพ. เพราะเวลาเชิงจินตภาพ ได้รวมเอา อดีต ปัจจุบัน อนาคต ไว้เป็นก้อนเดียวกัน ทำให้มันสามารถย้อนกลับ อนาคตมาปัจจุบันได้ หรือ อดีตข้ามไปอนาคตได้. ถ้ามีสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ไปผูกติดกับเวลาเชิงจินตภาพไว้ มันก็จะพาสิ่งนั้นติดตามไปด้วย. ถ้าเราเดินทางไปข้างหน้า ในเวลาเชิงจินตภาพ เราก็สามารถเดินทางย้อนกลับได้ ในทิศทางตรงกันข้าม หมายความว่า จะไม่มีความแตกต่างระหว่าง ทิศทางไปข้างหน้าและทิศทางย้อนกลับ.
จากตัวอย่าง แก้วหล่นแตก ลำดับเหตุการณ์ ก ข ค ในเวลาเชิงจินตภาพ สามารถย้อนเวลาจาก เหตุการณ์ ค ข ก ได้ในความคิด (หากต้องการให้เป็นเช่นนั้น). อีกตัวอย่างหนึ่งของการย้อนเวลา คือ การย้อนภาพ (reverse) ในภาพยนตร์ . แต่เหตุการณ์ที่เกิดขึ้นตาม เวลาจริง มันแตกต่างกันมาก, นี่คือเหตุผลว่า เพราะเหตุใด คนเราจึงจำอดีตได้ แต่ไม่รู้อะไรเลยเกี่ยวกับอนาคต เพราะ ปัจจุบันก็คือ อดีตของอนาคตนั่นเอง.
เราไม่มีทางวิ่งไล่ตามทันอนาคตแน่นอน. ปัจจุบัน เราอยู่ใน เหตุการณ์ ก (แก้ววางอยู่บนโต๊ะ) จะไม่มีทางเห็น เหตุการณ์ ข (แก้วกำลังหล่นจากโต๊ะ) ได้เลย เพราะ อนาคต ยังมาไม่ถึง'. ถ้า ณ ปัจจุบัน เราอยู่ใน เหตุการณ์ ข เรากลับรู้อดีตได้ดี เพราะเพิ่งผ่านเราไป แต่จะยังไม่เห็น เหตุการณ์ ค (ถ้าเราย้อนกลับไปที่ เหตุการณ์ ก ก็จะมองเหตุการณ์ ข เป็นอนาคต และถ้าเราไปยืนอยู่ใน เหตุการณ์ ค ก็จะมองเหตุการณ์ ก และ ข เป็นอดีตไปแล้ว).
สตีเวน ฮอว์กิ้ง แบ่งศรของเวลา ออกเป็น 3 แบบ [23] คือ
(1) ลูกศรเวลาเชิงเทอร์โมไดนามิกส์ (thermodynamic arrow of time) ยิ่งเวลาผ่านไป ความไร้ระเบียบ (entropy) ก็จะยิ่งเพิ่มขึ้น.
(2) ลูกศรเวลาเชิงจิตวิทยา (psychological arrow of time) เป็นทิศทางของเวลา ที่เรา รู้สึก' ได้ว่ามันผ่านไป คล้ายเหตุการณ์แก้วหล่นแตก ผลคือ เราจะรู้เรื่องในอดีต แต่ไม่รู้อะไรเลยเกี่ยวกับอนาคต. และ
(3) ลูกศรเวลาเชิงเอกภพวิทยา (cosmological arrow of time) ทิศทางของเวลา จะเป็นทิศเดียวกับการขยายตัวของเอกภพ.
[23] สตีเฟน ฮอว์กิ้ง. (2554). อ้างแล้ว. หน้า 218.
จะเห็นว่า ศรของเวลาทั้ง 3 แบบ สอดคล้องกับ สังขตลักษณะของสังขตธรรม ที่ธัมมะธาตุถูกปรุงแต่งขึ้นมาได้ ในศรของเวลา. กล่าวคือ, สิ่งที่มี ลักษณะ สมบัติเป็นวัตถุธาตุ เช่น ธาตุต่างๆ วัตถุ พืช และสิ่งที่มี ลักษณะสมบัติร่วม เป็นวัตถุธาตุด้วย จิตธาตุด้วย เช่น สัตว์ต่างๆ เปรตวิสัย มนุษย์ทั้งหลาย จะถูกปรุงแต่งขึ้น ด้วยอวิชชา สังขาร วิญญาณ ... ภพ ชาติ ตามศรของเวลาจริง หรือ ลูกศรเวลาเชิงเทอร์โมไดนามิกส์ และศรของเวลาเชิงจิตวิทยา.
สิ่งที่มี ลักษณะสมบัติเป็นจิตธาตุอย่างเดียว เช่น เทวดา และสัตว์นรก จะถูกปรุงแต่งขึ้น ด้วยวิญญาณ สังขาร ตามศรของเวลาเชิงเอกภพวิทยา และศรเวลาเชิงจินตภาพ (ศรเวลาที่ไม่มีทิศทาง), ทำให้พวกเทวดา สามารถเคลื่อนย้ายไป (เหาะ) ในเวลาใดๆ หรือ สถานที่ใดๆ ก็ได้ทั่วเอกภพ.
กฎข้อที่ 2 ของเทอร์โมไดนามิกส์ กล่าวว่า สถานะไร้ระเบียบ ย่อมมีมากกว่าสถานะที่เป็นระเบียบ.
กฎข้อนี้ สอดคล้องกับ หลักปฏิจจสมุปบาท เพระเหตุว่า ตามลูกศรเวลาแบบที่ 1 อธิบายได้ว่า อวิชชา สังขาร วิญญาณ คือต้นเหตุของความไร้ระเบียบทั้งมวล เพราะมีอวิชชา เป็นปัจจัย จึงมี สังขารทั้งหลาย ถ้าเอกภพนี้ ไม่มีอวิชชา สิ่งต่างๆ ก็คงไม่ปรากฎขึ้น. การเกิดปรากฎ การเสื่อม ก็คือ ความไร้ระเบียบ นั่นเอง. เพราะไม่ปรากฎการเกิด ไม่ปรากฎการเสื่อม ความเป็นระเบียบจึงปรากฎ.
แต่อย่างไรก็ตาม เมื่อเทียบสัดส่วนของความไร้ระเบียบ กับความเป็นระเบียบ แทบจะเทียบกันไม่ได้เลย เพราะความเป็นระเบียบ มักเป็นอดีตไปแล้ว เกิดขึ้นได้ยาก ดุจเดียวกับ จำนวนของสัตว์ มนุษย์ เทวดา รวมกัน ย่อมมีมากกว่า จำนวนพระอรหันต์รวมกัน แบบเทียบกันไม่ได้เลย.
3.2.2
วัฏจักร อนันต์ ของจิตธาตุ
(1) ลักษณะสังสารวัฏของจิตธาตุ
สิ่งที่ตถาคตหยั่งรู้เกี่ยวกับสรรพสิ่ง ครอบคลุมทั้งวัตถุธาตุและจิตธาตุ. พระองค์ จึงบัญญัติกฎควบคุมการเกิด การเสื่อม ของสรรพสิ่งขึ้นมา คือ อิทัปปัจจยตา ปฏิจจสมุปบาท อริยสัจสี่ และ สังขตลักษณะ ธรรมนิยามสาม. (ดูรายละเอียดใน หัวข้อ 6.1 ความจริงสัมบูรณ์ 3 ประการ ของ ตถาคตอรหันตสัมมาสัมพุทธะ บทที่ 6 กฎมูลฐานของธรรมชาติ) กฎที่ควบคุมการเกิด การเสื่อม ของสรรพสิ่งของตถาคต เป็นกฎพื้นฐานซึ่งมีอยู่แล้วตามธรรมชาติ เพียงแต่ตถาคต นำมายืนยันอีกครั้งว่า อิทัปปัจจยตา ปฏิจจสมุปบาท อริยสัจสี่ และ สังขตลักษณะ ธรรมนิยามสาม ที่พระองค์บัญญัตินั้น มีความเป็นเหตุเป็นผล ที่สามารถพิสูจน์ได้ ยืนยันได้ ปฏิบัติได้จริง.
ข้อธรรมดังกล่าว ยกขึ้นมาเพื่ออธิบายว่า สังสารวัฏนั้น มีอยู่จริง และสัตว์ทุกผู้ ต้อง เกิด แก่ ทุกข์กาย ทุกข์ใจ และตายในที่สุด แล้วไปเกิดในรอบใหม่วนเวียนเช่นนี้ ตลอดนิรันดร์ โดยที่สัตว์เหล่านั้น ไม่มีโอกาสรู้เลยว่า แต่ละชาติการเกิดของตนนั้น ต้องประสบกับอะไรบ้าง.
วัฏจักร เกิด แก่ ตาย ของสัตว์ทุกผู้ ไม่อาจทำลายลงได้ ถ้าไม่มีตถาคต อุบัติเกิดขึ้นมา. พระองค์ เพียงผู้เดียว ที่หยั่งรู้ และสามารถบอกวิธีทำลายวงจรของ วัฏจักร เกิด แก่ ตาย. และมีเพียงมนุษย์อริยชน และเทวดาอริยชน เท่านั้น ที่สามารถทำลายวัฏจักร เกิด แก่ ตาย ของตนได้. นั่นคือ การตัดรอบสายการเกิดของ ปฏิจจสมุปบาท นั่นเอง. (ดูรายละเอียดใน บทที่ 5 ฟิสิกส์แห่งจิตวิญญาณ) ในปฏิจจสมุปบาท จะมีวัฏจักร เกิด แก่ ตาย ของธัมมะธาตุ ที่เป็นทั้งวัตถุธาตุและจิตธาตุ. ผู้ที่สามารถทำลายวัฏจักรการเกิด ในปฏิจจสมุปบาท ได้แล้ว จะเป็นผู้บรรลุธรรม สามารถแยกส่วนที่เป็นวัตถุธาตุ ออกจากจิตธาตุ แล้วเลือกทำลาย เฉพาะวัฏจักรการเกิด ในส่วนที่เป็นจิตธาตุ ผลคือ ผู้นั้นจะจิตใหม่ เป็นอสังขตาธาตุ (นิพพาน).
ภาพที่ 3.04 ปฏิจจสมุปบาท วัฏจักร เกิด แก่ ตาย ของจิตธาตุ
ตถาคต แยกสรรพสิ่งออกเป็น รูปกับนาม รวมกันเรียกว่า ขันธ์-5. ความเป็น รูป' ก็คือ ดิน น้ำ ไฟ ลม (ภูตรูป) ซึ่งก็คือ วัตถุธาตุต่างๆ นั่นเอง, ความเป็น นาม' คือ อวิชชา สังขาร วิญญาณ ซึ่งก็คือ จิตธาตุ ที่มีการเกิด การวิวัฒน์ จาก มโน วิญญาณ แล้ววิวัฒน์เป็นจิตในรูปแบบต่างๆ เช่น เวทนา ตัณหา ราคะ นันทิ อุปาทาน สังโยชน์ อุเบกขา ฌาน วิมุตติ เป็นต้น จากนั้นก็จะเกิดวัฏจักรของชีวิต จาก ภพ ชาติ ชรา มรณะ ต่อไป.
(2) เวลาในจินตภาพ อาจไม่ต้องพึ่งพาตัวเลข เช่นเดียวกับ เวลาของอสังขตลักษณะ
เราทราบแล้วว่า ขอบเขตและอายุของเอกภพนั้น มีค่าเป็นอนันต์ ซึ่งสอดคล้องกับ ความยาว นานของสังสารวัฏ หรือ อายุของกัป ที่ตถาคตบัญญัติขึ้น ให้สาวกใช้เป็นข้อมูล ในการจินตนาการให้เห็นภาพ และการรับรู้สังสารวัฏ ที่มนุษย์ สัตว์ และ เทวดา ต้องถูกดึงดูดเข้าไปในวัฏจักรเหล่านั้น. ซึ่งไม่ต่างจากการถูกแรงไทดัล ดึงดูดเข้าสู่ศูนย์กลางของหลุมดำ. นักวิทยาศาสตร์ พยายามคำนวณความยาวนานของเวลา ที่ใจกลางของหลุมดำ ซึ่งก็พอจะอนุโลมนำมาเทียบเคียงกับ สังสารวัฏ หรือ อายุของกัปได้.
เวลา พื้นที่ ปริมาตร ของสังสารวัฏ ที่สัตว์ทั้งหลาย ต้องเข้าไปพัวพันเกี่ยวข้องด้วย เช่น ความกว้างยาวไกลของจักรวาล ความยาวนานของกัป อายุของเทวดา อายุของนรก โอกาสที่จะได้เกิดมาเป็นมนุษย์ โอกาสการเกิดในภพนรก จำนวนรอบการเกิดเป็นสัตว์เดรัจฉาน จำนวนรอบการตายด้วยการถูกฆ่า ปริมาตรของน้ำตาที่เกิดจากความเศร้าโศกเสียใจ ฯลฯ. สังสารวัฏ ก็คือ ค่าอนันต์ของเวลา พื้นที่ และปริมาตร ของมิติกาลอวกาศ ที่ครอบงำและคุมขังของ มนุษย์ สัตว์ และ เทวดา ไว้นั่นเอง.
เมื่อไม่สามารถใช้เลขคณิตศาสตร์ มาคำนวณเกี่ยวกับเวลา พื้นที่ ปริมาตร ของสังสารวัฏได้ ตถาคต จึงใช้วิธีอุปมาเปรียบเทียบเหตุการณ์ต่างๆ ขึ้นมา เพื่อให้เห็นจำนวนจินตภาพ ของสิ่งที่พระองค์ยกขึ้นมากล่าวอ้าง เช่น
... เหมือนอย่างว่า ภูเขาหินลูกใหญ่ยาวโยชน์หนึ่ง กว้างโยชน์หนึ่ง สูงโยชน์หนึ่งไม่มีช่อง ไม่มีโพรงเป็นแท่งทึบ บุรุษพึงเอาผ้าแคว้นกาสีมาแล้ว ปัดภูเขานั้น 100 ปีต่อครั้ง ภูเขาหินลูกใหญ่นั้น พึงถึงการหมดไป สิ้นไป เพราะความพยายามนี้ ยังเร็วกว่าแล ส่วนกัปหนึ่งยังไม่ถึงการหมดไป สิ้นไป กัปนานอย่างนี้แล บรรดากัปที่นานอย่างนี้ พวกเธอท่องเที่ยวไปแล้ว มิใช่หนึ่งกัป มิใช่ร้อยกัป มิใช่พันกัป มิใช่แสนกัป. [24]
... เปรียบเหมือน เกวียนที่บรรทุกงาของชาวโกศล มีอัตรา 20 ขารี เมื่อล่วงไปทุก แสนปี บุรุษพึงหยิบเมล็ดงาขึ้นจากเกวียนนั้นออกหนึ่งเมล็ด. ... เกวียนที่บรรทุกงาของชาวโกศล มีอัตรา 20 ขารีนั้น จะพึงถึงความสิ้นไป หมดไปโดยลำดับนี้ ยังเร็วเสียกว่า ส่วน 1 อัพพุทนรก ยังไม่พึงถึงความสิ้นไป หมดไปได้เลย. ... [25]
... สมมติว่า มหาปฐพีอันใหญ่หลวงนี้ มีน้ำท่วมถึงเป็นอันเดียวกันทั้งหมด; บุรุษคนหนึ่ง ทิ้งแอก (ไม้ไผ่ ?) ซึ่งมีรูเจาะได้เพียงรูเดียวลงไปในน้ำนั้น; ลมตะวันออกพัดให้ลอยไปทางทิศตะวันตก, ลมตะวันตกพัดให้ลอยไปทางทิศตะวันออก, ลมทิศเหนือพัดให้ลอยไปทางทิศใต้, ลมทิศใต้พัดให้ลอยไปทางทิศเหนือ, อยู่ดังนี้ ในน้ำนั้น มีเต่าตัวหนึ่ง ตาบอด ล่วงไปร้อยๆ ปี มันจะผุดขึ้นมาครั้งหนึ่งๆ. ... จะเป็นไปได้ไหม ที่เต่าตาบอด ร้อยปีจึงจะผุดขึ้นสักครั้งหนึ่ง จะพึงยื่นคอเข้าไปในรูซึ่งมีอยู่เพียงรูเดียวในแอกนั้น ? ...
(พระสูตรนี้ ตถาคต ทรงอุปมาให้เห็น ความยาก 3 ประการ ความยาก ของการได้เกิดมาเป็นมนุษย์ ความยาก ที่ตถาคตผู้อรหันตสัมมาสัมพุทธะ จะบังเกิดขึ้นในโลก และ ความยากของธรรมวินัย อันตถาคตประกาศแล้ว จะรุ่งเรืองไปทั่วโลก). [26]
[24] ความนานแห่งกัป นัยที่ 1 นัยที่ 2. พุทธวจน หมวดธรรม เล่มที่ 11. [ซอฟต์แวร์ ]. E-Tipitaka v3.0.6, หน้า 396-399. | บาลี - นิทาน. สํ. 16/215/429., 16/216/431.
[25] อายุนรก พุทธวจน หมวดธรรม เล่มที่ 11. [ซอฟต์แวร์]. E-Tipitaka v.3.0.7, หน้า 91. | บาลี - ทสก.อํ. 24/181/89.
[26] โอกาสในการเกิดเป็นมนุษย์นั้นแสนยาก. พุทธวจน หมวดธรรม เล่มที่ 9. [ซอฟต์แวร์]. E-Tipitaka v3.0.7, หน้า 4. | บาลี มหาวาร. สํ. 19/568/1744.
ภาพที่ 3.05 วัฏจักรของการเกิด ระบบกลไก ชีวะ-ฟิสิกส์ ตามแบบจำลองของนักวิทยาศาสตร์ในปัจจุบัน
ภาพที่ 3.06 วัฏจักรของการเกิด ระบบกลไก ชีวะ-ชีวิต ตามหลักปฏิจจสมุปบาท
(3) ปฏิจจสมุปบาท : สายพานของวัฏจักร การเกิด - ดับ ของระบบกลไกชีวะ
ไม่มีกฎธรรมชาติใด ที่สามารถอธิบาย การอุบัติเกิดของธัมมะธาตุทุกชนิด ได้ชัดเจน ครบถ้วน และถูกต้อง เท่ากับกฎอิทัปปัจจยตา ปฏิจจสมุปบาท อริยสัจสี่. โดยเฉพาะ ปฏิจจสมุปบาท ได้วางกฎเกณฑ์ การอุบัติเกิด การตาย การปรุงแต่ง สัตว์ทุกผู้ ได้อย่างสมเหตุสมผล ดุจสายพานของระบบกลไกชีวะ ที่กำลังนำส่งชิ้นส่วนไปประกอบเป็นรูปร่าง ชีวิตสัตว์ เป็นเปรต เป็นมนุษย์ เป็นเทวดา.
ระบบการปรุงแต่ง ตามหลักปฏิจจสมุปบาท ไม่ขัดแย้งกับกฎเกณฑ์ทางวิทยาศาสตร์แต่อย่างใดเลย. เพราะธัมมะธาตุที่ถูกปรุงแต่งขึ้นเป็นโน่น นั่น นี่, มีสมบัติทางกายภาพ (วัตถุธาตุ สสาร พลังงาน) และมีสมบัติทางจิตภาพ (มโน วิญญาณ จิต) ทั้งสองส่วนร่วมกัน เป็นกลไกชีวะชีวิต ก็มี, มีสมบัติทางกายภาพ เป็นกลไกชีวะฟิสิกส์ เพียงส่วนเดียว ก็มี, มีสมบัติทางจิตภาพเพียงส่วนเดียว ก็มี.
ที่กล่าวว่า อวิชชา สังขาร วิญญาณ ไม่ขัดกับหลักฟิสิกส์ ก็เพราะว่า อวิชชา แบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ ส่วนที่เป็น วัตถุธาตุ สสาร พลังงาน และส่วนที่เป็น จิตธาตุ. อวิชชา ส่วนที่เป็นวัตถุธาตุ ถูกปรุงแต่งขึ้น (ตถาคต ใช้คำว่า สังขาร แทนกิริยาการปรุงแต่ง) จากอะตอม เป็นธาตุต่างๆ รวมกันเป็นโมเลกุล เป็นเซลล์ ขึ้นมา แล้วส่วนของอวิชชาที่เป็นจิตธาตุ ก็เข้ามาร่วมผสมโรง พัฒนาเป็นพืช เป็นสัตว์ (เรียกว่า สังขารทั้งหลาย). จากนั้น วิญญาณ ก็เข้ามาทำหน้าที่ ชี้ว่าสังขารทั้งหลายที่ถูก ปรุงแต่งขึ้นนั้น เป็นโน่น เป็นนั่น เป็นนี่ (เพราะวิญญาณ คือ ธาตุรู้). มนุษย์เรารู้จักสิ่งต่างๆ ได้มากมาย เพราะมีวิญญาณเป็นผู้บอก. ดังนั้น กระบวนการของ อวิชชา สังขาร วิญญาณ ก็คือ กระบวนการที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ ไม่ได้ละเมิดกฎของฟิสิกส์แต่อย่างใด.
การปรุงแต่งทางกายภาพ ได้แก่ สิ่งที่ใช้วัตถุธาตุ สสาร พลังงาน เป็นองค์ประกอบในการเกิด การดำรงอยู่ เช่น พืชต่างๆ แร่ธาตุต่างๆ ที่ใช้ผลิตสิ่งของ อุปกรณ์ เครื่องใช้ เทคโนโลยี. การปรุงแต่งชีวิต ที่มีสมบัติทั้งทางกายภาพ และทางจิตภาพร่วมกัน ได้แก่ สัตว์ต่างๆ และมนุษย์ โดยส่วนของร่างกาย ประกอบขึ้นจากธาตุ สสาร พลังงาน (ดิน น้ำ ไฟ ลม) และส่วนของจิตใจ ประกอบขึ้นจาก อวิชชา สังขาร วิญญาณ ก่อเกิด ภพ ชาติ พาชีวิตดำเนินไป ตามวัฏจักร การเกิดของปฏิจจสมุปบาท. การปรุงแต่งชีวิต ที่มีสมบัติทางจิตภาพส่วนเดียว ไม่มีส่วนที่เป็นวัตถุธาตุเลย ได้แก่ การอุบัติเกิดของพวกเทวดา เปรตวิสัย และสัตว์นรก. การปรุงแต่งชีวิตแบบนี้ จะไม่เป็นที่ยอมรับ จากฝั่งของนักวิทยาศาสตร์ แต่จะเป็นที่ยอมรับ จากฝั่งของพระเจ้า.
ปฏิจจสมุปบาท แบ่งออกเป็น 2 สาย คือ สายเกิด และสายดับ. สายเกิด เริ่มที่ อวิชชา ไปจบที่ ชรา มรณะ หลังมรณะ ก็จะวนกลับไปที่อวิชชา ในรอบถัดไป. สายดับ เริ่มที่ดับ อวิชชา หรือ ดับสังขาร หรือ ดับวิญญาณ หรือดับธัมมะธาตุ ลำดับถัดไปก็ได้ แล้วไปสิ้นสุดที่ ชรา มรณะ จะไม่วนกลับไปที่อวิชชาอีก เพราะไม่มีธัมมะธาตุใด เหลือเป็นเหตุปัจจัย ให้ต่อสายพานได้อีก เท่ากับ สิ้นสุดวัฏฏะจักรของการเกิด.
ภาพที่ 3.07 วัฏจักรการเกิด-ดับ ของปฏิจจสมุปบาท
3.2.3
ค่าอนันต์ทางคณิตศาสตร์ กับ วัฏจักร-อนันต์ ของธรรมชาติ
เราสามารถพบเห็น ค่าอนันต์ทางคณิตศาสตร์ (?) ได้ในชีวิตประจำวัน. ค่าอนันต์ที่เป็นจำนวน ตรรกยะ เช่น เลขจำนวนเต็ม (จำนวนเต็มบวก หรือ จำนวนเต็มลบ) สามารถบวกหรือคูณกับเลข จำนวนเต็มได้ไม่มีจำกัด. ค่าอนันต์ที่เป็นจำนวนอตรรกยะ เช่น 1/3 (เศษหนึ่งส่วนสาม) = 0.333333 ... หรือ 2 = 1.414213562373095 ... หรือ (พาย) = 3.141592653589793 ... ( ... แทนจำนวนที่เป็นอนันต์) + = และ x =
ค่าอนันต์ในรูปแบบอื่น เช่น จุดที่ต่อกันเป็นเส้นออกไปทั้งสองด้าน จะต่อไปได้เรื่อยๆ ไม่จำกัด. มดตัวหนึ่ง กำลังเดินบนลูกบอลกลม จะไม่มีโอกาสพบจุดสิ้นสุด ของพื้นผิวของลูกบอล.
นักวิทยาศาสตร์ เชื่อว่า ค่าอนันต์บางค่า ไม่มีจริงในธรรมชาติ. เช่น หากเราต้องการวัดความยาวของ ชายฝั่งอ่าวไทย เราจะไม่สามารถวัดค่าที่แน่นอนได้ เพราะการวัดแต่ละครั้ง ขึ้นอยู่กับว่า เราใช้มาตราส่วนของแผ่นที่ ที่ละเอียดสูงมากเท่าใด. ถ้าใช้มาตราส่วนที่ยิ่งละเอียดเท่าใด ความยาวของชายฝั่งก็จะยาวออกไปเรื่อยๆ เรียกวิธีการวัดค่าแบบนี้ว่า แฟร็กทัล (fractal) ซึ่งมาจากแนวคิดของ เฮลเก ฟอน คอค นัก คณิตศาสตร์ชาวสวีเดน เมื่อปี ค.ศ.1904.
ภาพที่ 3.08 รูปทรงเรขาคณิต แฟร็กทัล สร้างจำนวนอนันต์ให้แก่รูปทรง
(ภาพจาก : SCIENCE ILLUSTRATED March No. 93/2019)
แนวคิด แฟร็กทัล ทำให้เกิดข้อสรุปว่า เล็กอย่างไร้ขีดจำกัด ไม่มีจริงในธรรมชาติ เพราะธรรมชาติในทางฟิสิกส์ มีข้อจำกัดเสมอ. เช่น ไม่มีอนุภาคใด ที่มีขนาดเล็กเกินกว่า ควาร์ก หรือ รายละเอียดที่เล็กที่สุดของธรรมชาติ ที่เป็นความยาว พื้นที่ และเวลา ไม่สามารถสั้นเกินกว่า ค่าของแพลงก์ วีเลอร์. แต่แพลงก์ กับ วีเลอร์ ยังบอกต่อไปว่า ถ้าสิ่งใดมีขนาดเล็กกว่านี้ สิ่งนั้น ก็คือ ฟองควอนตัม. นั่นเท่ากับ นักวิทยาศาสตร์ก็ยอมรับว่า สิ่งที่เล็กสุดขั้วนั้นยังมีอยู่ แต่ไม่กล้ายืนยัน ถ้ายังจับตัวตนของมันไม่พบ.
ข้อนี้ อาจเป็นไปได้ว่า สิ่งที่เล็กสุดขั้วเหล่านั้น อยู่ในโลกของจิตวิญญาณ ซึ่งนักวิทยาศาสตร์ คงไม่กล้าเข้าไปแตะต้องแน่นอน. แต่แนวคิดเรื่องบิ๊กแบง และการขยายตัวออกไปเรื่อยๆ ของเอกภพ จนหาขอบสุดของจักรวาลไม่พบ ทำให้นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่า ใหญ่อย่างไร้ขอบเขตนั้น มีโอกาสเกิดขึ้นได้จริง.
ความเป็นอนันต์ ได้สร้างปฏิทัศน์ (paradox) หรือ ความย้อนแย้ง ที่เรามักพบเห็นในชีวิต ประจำวัน หลายเรื่อง เช่น ปัญหาคำทายที่ว่า ไก่กับไข่ อะไรเกิดก่อน' ซึ่งไม่สามารถหาคำตอบที่ยุติได้. เกมต่อคำพื้นบ้านของไทยโบราณ ฝนเอย ทำไมจึงตก ฝนตก เพราะกบมันร้อง ... กบร้อง เพราะท้องมันปวด, กบปวดท้อง เพราะกินข้าวดิบ. ข้าวดิบ เพราะไฟดับ, ไฟดับ เพราะฟืนเปียก, ฟืนเปียก เพราะฝนตก, ฝนเอย ทำไมจึงตก ...' ซึ่งไม่สามารถหาสาเหตุที่แท้จริงได้.
ธัมมะธาตุต่างๆ เกิดขึ้นมากมายทั่วไป ในจักรวาล ก็เพราะวัฏจักร สายเกิด ของปฏิจจสมุปบาท ได้ทำหน้าที่เป็นโรงงาน ผลิตสิ่งที่เรียกว่า สังขตาธาตุ ขึ้นมาเต็มเอกภพ โดยใช้ อวิชชา สังขาร วิญญาณ เป็นวัตถุดิบ. (อวิชชา สังขาร วิญญาณ มีอยู่เท่าใด สังขตาธาตุ ก็มีอยู่เท่านั้น'). ดังนั้น สังขตาธาตุ ก็คือความเป็นอนันต์อย่างหนึ่ง ในธรรมชาตินั่นเอง. มีเพียงพระตถาคตเท่านั้น ที่ค้นพบว่า มนุษย์สามารถ กำจัด' ความเป็นอนันต์ของ สายเกิดของปฏิจจสมุปบาทได้.
เมื่อความเป็นอนันต์ของ สายเกิดของปฏิจจสมุปบาท ถูกกำจัดออกไป ก็เท่ากับว่า โรงงานผลิตสังขตาธาตุ ได้ถูกทำลายลง ความเป็นอนันต์อีกรูปแบบหนึ่งก็ อุบัติ' ขึ้นมาแทนที่ทันที. ความเป็นอนันต์ ที่อุบัติขึ้นมาแทนที่นี้ จะมีสิ่งสิ่งหนึ่ง เกิดขึ้นมาพร้อมกัน เพื่อไปแทนที่ว่างของ สังขตาธาตุ ที่เพิ่งถูกทำลายลงไป เรียกสิ่งนั้นว่า อสังขตาธาตุ หรือ นิพพานธาตุ. (สังขตาธาตุ ถูกทำลายลงไปเท่าใด อสังขตาธาตุ ก็อุบัติเกิดขึ้นมาเท่านั้น') ดุจเดียวกับที่กฎอุณหพลศาสตร์ ข้อที่ 1 กล่าวไว้ว่า กระบวนการใดๆ (ในเอกภพ) พลังงาน อาจเปลี่ยนรูปได้ แต่จะไม่สูญหายไป หรือเพิ่มขึ้นมาเอง (กฎอนุรักษ์พลังงาน) พลังงาน เปลี่ยนรูปเป็นสสาร สสารเปลี่ยนรูปเป็นพลังงาน (E = m c2(ยกกำลัง 2)).
ค่าอนันต์ทางคณิตศาสตร์ ไม่สามารถหาที่จบได้ ดุจคำบัญชาของพระเจ้า ที่สร้างความอึดอัดขัดเคือง ให้แก่นักวิทยาศาสตร์. พวกเขาจำเป็นต้องยอมจำนน เพราะค่าอนันต์ มีอยู่จริงในธรรมชาติ ไม่มีจำนวนใด มีค่ามากกว่าค่าอนันต์. เป็นเรื่องปกติของนักวิทยาศาสตร์ ที่ไม่ยอมรับค่าอนันต์ ตราบใดที่พวกเขา ยังไม่ก้าวข้าม มโนทัศน์ด้านวัตถุนิยม.
หากจะกล่าวว่า ค่าอนันต์ คือคำบัญชาของพระเจ้า ก็คงไม่ผิด. ในธรรมชาติอันซับซ้อน ของเอกภพ ประกอบด้วย สังขตาธาตุ และ อสังขตาธาตุ. แต่มโนทัศน์ของนักวิทยาศาสตร์ ยังติดอยู่ในกรอบของวัตถุธาตุ ซึ่งเป็นสังขตาธาตุ ส่งผลให้พวกเขา เข้าถึงธรรมชาติอันซับซ้อน ได้อย่างจำกัด. แม้ว่า ค่าอนันต์ จะมีพื้นฐาน มาจากคณิตศาสตร์ แต่นั่นก็เป็นความจริงในธรรมชาติอย่างหนึ่ง ที่ไม่อาจค้านแย้งได้ เช่นเดียวกับ ธรรมชาติของจิต ซึ่งมีอวิชชา สังขาร วิญญาณ เป็นองค์ประกอบพื้นฐาน และเป็นวัฏจักร ที่วนรอบซ้ำไม่รู้จบ (สังขตธรรม).
แต่ในความเป็นอนันต์ ไม่ใช่มีเฉพาะในโลกของสังขตธรรมเท่านั้น, พระตถาคต ทรงค้นพบความจริงอันประเสริฐว่า ความเป็นอนันต์ ก็มีได้ในโลกอีกฝั่งหนึ่ง ซึ่งพระองค์เรียกว่า ที่สุดของโลกบ้าง ที่สุดของทุกข์บ้าง นิพพานบ้าง.
มโนทัศน์สัมพัทธภาพ จะเป็นทางออกให้แก่ปัญหาที่ว่า จะจัดการอย่างไรกับค่าอนันต์ และวัฏจักรอนันต์ ที่มีอยู่ในธรรมชาติ. มโนทัศน์สัมพัทธภาพ เป็นมุมมองที่จำกัดอยู่ในกรอบอ้างอิงใด กรอบอ้างอิงหนึ่ง ไม่ว่าปรากฎการณ์ใดๆ ก็ตาม ที่เกิดขึ้น จะมีปรากฎการณ์ อีกอันหนึ่งซ่อนอยู่ (ดุจคู่แฝด) แต่เรามองไม่เห็น. เช่น แก้วที่วางอยู่บนโต๊ะ กับ เศษแก้วที่แตกละเอียดบนพื้น เรามักมองด้วยมโนทัศน์เชิงเดี่ยว ว่าแก้วที่วางอยู่บนโต๊ะ คือเป็นสิ่งของที่ยังใช้การได้ ส่วนแก้วที่แตกบนพื้น เป็นของเสียแล้ว. ความจริง มีปรากฎการณ์ที่เกิดขึ้นกับแก้วทั้งสองใบ พร้อมกันในมิติของเวลา. กล่าวคือ แก้วที่อยู่บนโต๊ะ ณ ปัจจุบัน ความจริงก็คือ เศษแก้วในอนาคต ที่อยู่บนพื้น. ในทำนองเดียวกัน เศษแก้วบนพื้น ณ ปัจจุบัน ก็คือ แก้วดีที่อยู่ในสภาพดีบนโต๊ะในอดีต นั่นเอง.
เมื่อเรานำมโนทัศน์สัมพัทธภาพ มาใช้กับปรากฎการณ์ความเป็นอนันต์ หรือแม้กระทั่ง ค่าอนันต์ทางคณิตศาสตร์ จะพบว่า ค่าอนันต์จะมีจริงหรือไม่มีจริงในธรรมชาติก็ตาม มนุษย์สามารถหาประโยชน์ จากความเป็นอนันต์ได้ ดังที่พระพุทธเจ้า ได้ทำมาแล้ว คือ เมื่อตัดวัฏจักรสายเกิด ของปฏิจจสมุปบาท ได้เมื่อใด ก็จะพบความเป็นอนันต์ของ นิพพาน ได้ทันที.
(1) อนันต์ เป็นความยั่งยืนและแผ่ไพศาล ตลอดกาล
ตถาคต กล่าวว่า สังขารทั้งหลาย เป็นสิ่ง ไม่เที่ยง (อนิจฺจา) ไม่ยั่งยืน (อธุว) เป็นสิ่งที่หวังอะไรไม่ได้ (อนสฺสาสิก) (บาลี สตฺตก. อํ. 23/102/63 ). และสังขารทั้งหลาย เกิดปรากฎ เสื่อมปรากฎ อยู่ตลอดเวลา. กล่าวได้ว่า สังขารทั้งหลาย มี ลักษณะสมบัติ เป็นสังสารวัฏ และมีความเป็นอนันต์ เช่นเดียวกับ เอกภพ และสรรพสิ่งในเอกภพ. แต่ตถาคต ใช้คำว่า โลกธาตุ แทนสรรพสิ่งและเอกภพ. ทั้ง สรรพสิ่ง' เอกภพ' โลกธาตุ' ต่างก็มีลักษณะที่เป็นอนันต์ร่วมกัน 2 ประการ คือ ไม่สามารถกำหนดระยะทาง และ ระยะเวลา อันเป็นขอบเขตได้.
แม้ว่าโลกธาตุ ไม่สามารถแบ่งขอบเขตด้วย ระยะทาง แต่ตถาคต กล่าวว่า จะไม่มีพระพุทธเจ้ามาเกิด ในโลกธาตุเดียวกัน. นั่นเท่ากับว่า พระองค์ ทรงใช้ระยะเวลา (ช่วงเวลาที่มีพระพุทธเจ้ามาเกิด) เป็นเส้นแบ่ง โลกธาตุ. หากเป็นเช่นนั้น การแบ่งหรือการกำหนดขอบเขตของ โลกธาตุ หรือ เอกภพ ตามแนวคิดของ สตีเฟ่น ฮอว์กิง ซึ่งกล่าวไว้ว่า เอกภพมีขนาด แต่ไม่มีขอบเขต. ก็สอดคล้องกับสิ่งที่ตถาคตตรัสไว้ ในข้อที่ว่า ระยะเวลาก็ไม่มีขอบเขตเช่นกัน.
(2) มนุษย์ผู้ประพฤติธรรม อยู่ในวิถี ของตถาคตได้แล้ว สามารถปลดแอกให้แก่ตนเอง โดยการตัดสายพาน การเกิดปฏิจจสมุปบาทได้แล้ว ไม่ต้องอยู่ในเงื่อนไขของเวลา.
เราไม่อาจหยุดยั้งกาลเวลาได้ ไม่ว่าด้วยวิธีใดๆ. เวลาเป็นธัมมะธาตุเพียงสิ่งเดียว ที่ทะลุทะลวงไปได้ทุกมิติ ทุกพื้นที่ทั่วเอกภพ. แต่ถ้ามนุษย์ผู้ใด สามารถปฏิบัติ สัมมาอริยมรรค มีองค์ 8 ประการ ตามวิถีที่ตถาคตบัญญัติได้ จนกระทั่งจิตหลุดพ้น เขาผู้นั้นก็จะเป็น อมตชน อยู่เหนือกาลเวลา. พระองค์กล่าวว่า ... ภิกษุทั้งหลาย ! รูปเป็นสิ่งที่ไม่เที่ยง, สิ่งใดไม่เที่ยง สิ่งนั้นเป็นทุกข์, สิ่งใดเป็นทุกข์ สิ่งนั้นเป็นอนัตตา , สิ่งใดเป็นอนัตตา สิ่งนั้น นั่นไม่ใช่ของเรา (เนตํ มม) นั่นไม่ใช่เป็นเรา (เนโสหมสฺมิ) นั่นไม่ใช่ตัวตนของเรา (น เมโส อตฺตา) : เธอทั้งหลาย พึงเห็นข้อนั้นด้วยปัญญาโดยชอบ ตรงตามที่เป็นจริงอย่างนี้ ด้วยประการดังนี้ . ... ภิกษุทั้งหลาย ! เมื่อบุคคลเห็นข้อนั้นด้วยปัญญาโดยชอบตรงตามที่เป็นจริงอย่างนี้, ปุพพันตานุทิฏฐิ ทั้งหลาย ย่อมไม่มี ; เมื่อปุพพันตานุทิฏฐิไม่มี, อปรันตานุทิฏฐิ ทั้งหลาย ย่อมไม่มี ; [27] ปุพพันตานุทิฏฐิ หมายถึง ความเห็นที่ว่า รูปร่างขันธ์-5 ที่เกิด มี ในอดีต. อปรันตานุทิฏฐิ หมายถึง รูปร่างขันธ์-5 ที่เกิด มี ในอนาคต.
[27] ลำดับการหลุดพ้น เมื่อเห็นไตรลักษณ์. พุทธวจน-หมวดธรรม เล่มที่ 1. [ซอฟต์แวร์]. E-Tipitaka v3.0.6, หน้า 45. | บาลี - ขนฺธ. สํ. 17/57/93.
ชีวิตหลุดพ้น หมายความว่า ร่างกายที่มนุษย์ผู้นั้นครอบครองอยู่ ก็จะเป็นวาระรอบสุดท้าย, เมื่อตายไป เขาย่อมหลุดพ้นจากวงจร การเกิดในรอบใหม่, เมื่อไม่มีเกิด ก็ไม่มีแก่ ไม่มีตาย (อมตะ). เขาย่อมหลุดพ้นจาก วัฏจักร ในการเป็น สังขตาธาตุ. ขณะที่เวลายังดำเนินไป แต่เขาไม่ต้องอยู่ภายใต้เงื่อนไขใดๆ ของเวลาอีกต่อไป.
(3) ปรากฎการณ์ แก้วหล่นแตก จะมีทางป้องกันได้หรือไม่?
แก้วใบหนึ่ง วางอยู่บนโต๊ะใกล้หน้าต่าง และมีลมพัดกรรโชก ทำให้แก้วหล่นลงมาแตกที่พื้น. แก้วแตกเพราะอะไร ถ้าตอบตามกฎฟิสิกส์ บอกได้ว่า นั่นเป็นปรากฎการณ์ entropy ที่เกิดขึ้นตามลูกศรเวลา. แก้วแตก เพราะแรงลม ผลักให้แก้วเคลื่อนไปจนพ้นขอบโต๊ะ และแรงโน้มถ่วงของโลก ดึงดูดแก้วให้ตกลงที่พื้น โมเลกุลของแก้วแยกออกจากกัน แก้วจึงแตก . แต่ถ้าตอบตามกฎอิทัปปัจจยตา แก้วแตก เพราะ มีแก้ว (เมื่อสิ่งนี้มี สิ่งนี้จึงมี' ถ้าไม่มีแก้ว ก็ไม่มีแก้วแตก). วิธีแก้ปัญหาแก้วแตก แบบวิทยาศาสตร์ คือ อย่าวางแก้วใกล้หน้าต่าง หรือปิดบานหน้าต่าง หลังวางแก้ว. ปรากฎการแก้วหล่นแตก ยังคงมีอยู่ต่อไป ตราบใดที่ยังมี แก้ว' และมี แรงโน้มถ่วงของโลก' ปัญหานี้ น่าจะมีทางออกที่นุ่มนวลกว่านี้ คือ อย่าใช้แก้วเป็นภาชนะ (ให้ใช้อย่างอื่นแทน).
เวลา ไม่มีเกิด ไม่มีตาย ไม่มีอุบัติ. เวลา มีอยู่ตั้งอยู่แล้วเช่นนั้นเป็นธรรมดา (ธัมมัฏฐิตา) เป็นกฎตายตัวของธรรมชาติ (ธัมมะนิยามตา). เวลา ก็เป็นเช่นนั้นของมันเอง (ตถตา) ไม่ผิดไปจากที่มันเป็น (อวิตถตา) ไม่แปรปรวนไปเป็นอย่างอื่น (อนัญญะถตา). เวลา เป็นเสมือนบริเวณที่ไร้ขอบเขต เพื่อให้สังขารทั้งหลาย และปรากฎการณ์ต่างๆ อาศัยกันและกันเกิดขึ้น และดำเนินไป
(อิทัปปัจจยตา) ตามกรวยเวลา (time cone | timeline)
ที่สมมุติขึ้น.
[อ่านต่อ] บทที่ 4 ลักษณะและคุณสมบัติมูลฐานของธัมมะธาตุ : จิตธาตุ
[กลับไป สารบัญ] [ปก สัตตะธัมมะธาตุ] [ประมวลคำศัพท์] [TOP]
บทนำ สัตตะธัมมะธาตุ : องค์รวมชีวิต ภายใต้ทฤษฎีเดียวกัน
บทที่ 1 วิทยาศาสตร์ พุทธศาสน์ : นวัตกรรมทางปัญญา ของเผ่าพันธุ์มนุษย์
1.1 พันธกิจของ วิทยาศาสตร์ กับ พุทธศาสน์
1.2 สิ่งที่พุทธศาสน์ ค้นพบ อาจเป็นสิ่งที่วิทยาศาสตร์ กำลังค้นหา
1.3 ความจริงที่วิทยาศาสตร์ค้นพบ อาจถูกลบล้างได้ตลอดเวลา
แต่ความจริงที่พระตถาคตตรัสรู้ เป็นความจริงแท้ตลอดกาลบทที่ 2 ลักษณะและคุณสมบัติมูลฐานของธัมมะธาตุ : มวลสาร พลังงาน
บทที่ 3 ลักษณะและคุณสมบัติมูลฐานของธัมมะธาตุ : มิติ กาลอวกาศ
บทที่ 4 ลักษณะและคุณสมบัติมูลฐานของธัมมะธาตุ : จิตธาตุ
5.1 กายภาพของจิตวิญญาณ
5.2 กระบวนการปรุงแต่งสังขารทั้งหลาย
5.3 การหลุดพ้น การบรรลุธรรม6.1 ความจริงสัมบูรณ์ ของ ตถาคตอรหันตสัมมาสัมพุทธะ
6.2 กฎของเวลา
6.3 กฎแห่งนิรันดร์
6.4 กฎสมดุล
6.5 สัมพัทธภาพ (Relativity)
6.6 กฎการอนุรักษ์ (Conservation law)
6.7 มาตรวัด กรอบอ้างอิงบทที่ 7 ปรากฏการณ์สัมบูรณ์ของสรรพสิ่ง
7.1 ปรากฏการณ์ร่วม วิทยาศาสตร์ พุทธศาสน์
7.2 สัมพัทธภาพของ วิทยาศาสตร์ พุทธศาสน์บทสรุป สัตตะธัมมะธาตุ : ทฤษฎีเดียว อธิบายทุกสรรพสิ่ง
บทความ (สรุปจากหนังสือทั้งเล่ม)
SUDIN CHAOHINFA, igoodmedia.net : Administration and Producer
Copyright © 2010-2021 intelligence good media homeschool.
All rights reserved. me@igoodmedia.net